Pamiętnik dziecka. Co twoje dziecko widzi, czuje i czego doświadcza

Żyjemy w takich czasach, że pierwsze niemowlę z jakim się bezpośrednio stykamy to najczęściej nasze własne dziecko. Nic więc dziwnego, że potencjalni rodzice mają różne wyobrażenia na temat tego jak noworodek rozumie świat. Niektórzy przypisują nowonarodzonym dzieciom wręcz genialne cechy – potrafią manipulować, płakać złośliwie i oczywiście przyzwyczają się do noszenia. Inni myślą, że noworodki mają tylko trzy funkcje – spanie, jedzenie i wydalanie. Daniel Stern, psychiatra i psychoanalityk prowadzący szczegółowe obserwacje nagrań interakcji matka-niemowlę napisał książkę, w której ukazał rozwój świadomości noworodka zgodne z ówczesnymi obserwacjami (najnowsze wydanie ukazało się w 1990 roku). Małego Joyey'a poznajemy w codziennych sytuacjach i w relacji z jego rodzicami.

Daniel Stern opisuje myśli chłopca, uzupełniając je czasem informacjami ze swojej naukowej działki, starając się nawet oddać atmosferę przeżyć emocjonalnych małego dziecka.

Wydawałoby się – po co próbować rozumieć niemowlę? Czy nie wystarczy upewnić się że ma sucho i jest najedzone? Autor podkreśla znaczenie bliskiej relacji dla jego rozwoju, a także jak bardzo to, jak rozumiemy komunikaty wysyłane przez dziecko jest względne – a raczej – że wynika z tego, co nam samym jest bliskie:

Większość rodziców chce i potrzebuje wiedzieć, co w danym momencie dzieje się w głowie ich dziecka. (…) A kiedy nie potrafią zrozumieć niemowlęcych przeżyć, po prostu idą za swoim najlepszym przypuszczeniem – przypuszczeniem nieuchronnie zabarwionym ich widzeniem świata. Jeśli, na przykład, wyczytasz w płaczu swojego dziecka gniew, prawdopodobnie zareagujesz gniewem lub poczuciem winy. Jeśli wyczytasz wyłącznie skargę, zapewne łatwiej ci będzie współodczuwać z dzieckiem i okazać mu zrozumienie. Wiele w twojej odpowiedzi zależy od tego, jak ciebie traktowano w dzieciństwie – czyli od tego, jak twoi rodzice interpretowali twoje emocje i zachowanie.

Oczy – spojrzenie i emocjonalne dostrojenie to kolejny istotny aspekt dla niemowlęcia: Niemowlęta postępują tak, jakby oczy naprawdę były zwierciadłami duszy. W wieku siedmiu tygodni traktują oczy jak geograficzne centrum twarzy i psychologiczne centrum osoby.

Gdy psychiatra pisze o dziecku, nie do ominięcia jest tematyka przywiązania, dlatego książka będzie cennym nabytkiem w bibliotece rodzica interesującego się teorią więzi czy popularnym od niedawna w Polsce rodzicielstwem bliskości (które właśnie w teorii więzi ma swoje korzenie). Choć Daniela Sterna nie ma już wśród nas, a Pamiętnik dziecka jest jego pierwszą książką wydaną po polsku – jego prace mają charakter uniwersalny, atrakcyjne też dla tych, którzy ciekawi są dziecka jako takiego, a nie szukają poradnika o rozwoju. Daniel Stern i jego obserwacje niemowląt i matek przeszły już do historii psychologii klinicznej dziecka, a Motherhood constellation (o terapii matki i niemowlęcia) do dziś czytana jest na wydziałach psychologii i przez wielu specjalistów pracujących z rodzinami. Warto jednak podkreślić, że choć autorem jest naukowiec, potrafił on powstrzymać się od specjalistycznego języka i dał wyraz swojej twórczej stronie.

Anna Kaczmarczyk