Podziękowanie za gościnę

Jest to książka dedykowana Francji i jej artystom z rozkwitłej wraz z XX wiekiem epoki nowej sztuki. Doświadczenia Julii Hartwig: pobyty, spotkania z polską emigracją, fascynacje malarskie i poetyckie przełożyły się na formy bardzo zróżnicowane: od rozprawki o stosunku polskiej powojennej inteligencji do Francji, przez fragmenty, które można nazwać dziennikiem, recenzję z paryskiej wystawy Marcela Duchampa (z bardzo ciekawym pytaniem na ile Duchamp w ogóle nadaje się na przekrojową wystawę monograficzną),po eseje połączone z notami bibliograficznymi o twórczości siedmiu francuskich poetów. Do tego wiersze i prozy poetyckie, kilkanaście samej Hartwig oraz utwory opisywanych twórców, także zazwyczaj po kilkanaście (za wyjątkiem Nervala, wiersz jeden, ale za to jaki! i Baudelaire'a, dwa). Większości bohaterów -poetów tego tomu towarzyszą też ich portrety (dagerotypy albo rysunki),ilustracje są znakomitej jakości. To w ogóle bardzo ładnie wydany tom.

I choć przede wszystkim będziemy czytać o poezji (i poezję),słowem sztandarem powiewającym nad prezentowanymi twórcami byłby chyba kubizm.
Co wyszło z takiego literackiego miszmaszu? Julia Hartwig pisze w stylu bardzo uporządkowanym i akademicko suchym. Przekazuje fakty, nie skręca w dygresje. Pierwszy esej o wojennym i powojennym środowisku literackim we Francji, mógłby być tekstem dość pikantnym, wiele wielkich nazwisk kolaborowało z faszyzmem, kilka zaliczało się do jego zwolenników. A tu jest ... rzeczowo. Potem dziennik, którego tarczą jest grzeczność, nic się nie wymyka niechcący albo z serca, przez co poznawane oczami Hartwig środowisko polskiej emigracji to raczej nudne i mgliste miasteczko (nawet gdy napotykamy tam nazwiska nas interesujące). Cały czas jest oczywiście i rzetelnie, i elegancko, a w obszarze rozważań (zbyt skromnym) czasem pojawiają się rzeczy nad którymi chce się pomyśleć.

Potem nadchodzą wiersze Hartwig. "Rządzą tu prawa poezji, która z zasady swego istnienia podobać się "średnio "nie może." I tym zdaniem Julii Hartwig napisanym akurat o Nervalu, się zasłonię. Osobnego tomiku liryki Julii Hartwig zapewne nie kupię, ale Dywagacje o wieku minionym podobały mi się ogromnie.

Ostatnie teksty stanowią rdzeń książki (i dwie trzecie jej objętości),mini biografie i rozważania o twórczości Nervala, Baudelaire'a, Apollinaire'a, Maxa Jacoba, Cendrarsa, Reverdy'ego i Michaux, oraz wyjątki z ich twórczości, w większości w tłumaczeniach Hartwig. (Co ciekawe aż trzech z tych francuskich poetów ma zgoła niefrancuskie korzenie.)

Czytałam "Podziękowanie za gościnę" tradycyjnie, od początku do końca, lecz z pewnością można sięgać tu jedynie po konkretne rozdziały. Dla miłośników poezji francuskiej będzie to natomiast cenny zbiór dla samych tłumaczeń.

A jednak ta osobliwa francuska opowieść jest całością i jako całość zyskuje dodatkowy wymiar. Niespieszna aura, tworzona tu od pierwszych stron powoli (taka jej przecież natura) przesiąka do świadomości czytelnika. Być może gdyby nie cechy, które w dzienniku i początkowych esejach wydawały mi się wadami, cała książka zgubiłaby rytm, spokojny jak szum oceanu. Nie doceniłam wyczucia kompozycji u autorki, która przecież, przede wszystkim, jest poetką. Pod koniec tomu moje przeobrażenie było pełne. Z czytelnika który się nudzi, zmieniłam się w czytelnika który żałuje, że już kończy ( i że mój egzemplarz pochodzi z publicznej nie domowej biblioteki). Udało się Julii Hartwig stworzyć książkę kojącą.

Z pewnością pod skórą tego pisania o sztuce początku XX wieku tkwi tęsknota za wiekiem dziewiętnastym. Zanurzamy się więc raczej w obraz Vuillarda (całkiem dosłownie w Dywagacjach o wieku minionym) niż Picassa (choć to rysunki Picassa przybliżają nam wygląd Maxa Jacoba i Apollinare'a). Mottem "Podziękowań" mogłyby być wersy z przejmującego "Młodego żołnierza" Apollinaire'a "O miniona słodyczy/ Powolności już niepamiętana" .

Jest to książka dedykowana Francji i jej artystom z rozkwitłej wraz z XX wiekiem epoki nowej sztuki. Doświadczenia Julii Hartwig: pobyty, spotkania z polską emigracją, fascynacje malarskie i poetyckie przełożyły się na formy bardzo zróżnicowane: od rozprawki o stosunku polskiej powojennej inteligencji do Francji, przez fragmenty, które można nazwać dziennikiem, recenzję z...