Kreta: Podbój i opór

41/2024

Podczas ataku na Zachodzie, w maju 1940 roku na drodze Niemców ku Francji kluczowym miejscem na samym początku kampanii był belgijski fort Eben-Emael, przy granicy z Holandią w okolicy Maastricht. Dobrze wstrzelana artyleria z fortu broniła mostów na Kanale Alberta. Zdobycie przepraw było kluczowe dla powodzenia uderzenia na Belgię. Operacja powietrznodesantowa przy użyciu szybowców zakończyła się pełnym sukcesem i otwarciem bram do Belgii. Poza najsłynniejszą akcją w Eben-Emael niemieccy spadochroniarze mieli duży udział w sukcesach w Norwegii (Narwik) czy Holandii (Rotterdam, gdzie ze swoimi ludźmi skoczył dowódca wojsk powietrznodesantowych generał Kurt Student).

Mając w pamięci te błyskotliwe sukcesy Kurt Student zaproponował podobną tego typu operację, ale na nieporównywalnie większą skalę i ze znacznie wyższą stawką. Obszarem, który był solą w oku państw Osi była Kreta. Ostatnie suwerenne terytorium Grecji i miejsce do którego ewakuowany został król Jerzy II z rodziną i najważniejsze instytucje państwowe oraz alianckie wojska i ich dowództwo. Na czele sił Krety stanął Nowozelandczyk generał Bernard Freyberg.

Niemcy mieli świadomość, że pozostawienie Brytyjczyków na Krecie stanowiłoby ogromne zagrożenie dla „miękkiego podbrzusza” Europy w obliczu nieuchronnego ataku na Związek Sowiecki i silnego zaangażowania na Wschodzie. Z Krety możliwe było by atakowanie rafinerii naftowych w rumuńskim Ploieşti za pomocą bombowców RAF, które mogły być przebazowane te tę największą grecką wyspę. Nie trzeba dodawać, że rumuńskie pola naftowe urastały do miana kluczowego miejsca dla przestawionej na wojenne tory niemieckiej gospodarki.

Plan zakładał przetransportowanie spadochroniarzy z lotnisk na Peloponezie i Attyce. Siły spadochronowe liczące ok 10 tysięcy żołnierzy miały opanować lotniska i porty w Heraklionie, Chanii i Maleme co umożliwiłoby dostarczenie drogą lotniczą i morską 5. Dywizję Górską oraz czołgów z 5. Dywizji Pancernej. Plan otrzymał kryptonim „Merkury” i data została wyznaczona na poranek 20 maja 1940 roku.

Dowódca wojsk alianckich na wyspie otrzymał tajne depesze przechwycone z Enigmy, ale wyciągnął kompletnie błędne wnioski. Freyberg był przekonany, że desant spadochronowy i szybowcowy jest tylko zasłoną dymną dla operacji desantu z morza.

Niemcy także podczas realizacji operacji popełnili ogromny błąd zakładając, że ludność wyspy stosunkowo wrogo nastawiona do greckiej władzy centralnej przyjmie inwazję w najgorszym wypadku z obojętnością. Było to założenie na wskroś błędne, ponieważ od pierwszego dnia Kreteńczycy stanowczo przeciwstawili się najeźdźcom.

Myślę, że nie będzie przesadą, że Kreteńczycy i wosjka alianckie przysporzyły Kurtowi Studentowi masy siwych włosów. Już pierwszego dnia Niemcy ponieśli kolosalne straty wśród spadochroniarzy. Liczba 1863 zabitych żołnierzy była prawdziwym szokiem. Niemcy trafili na solidnie przygotowane pozycje Aliantów i wielu żołnierzy śmierć spotkała jeszcze w powietrzu lub niedługo po wylądowaniu z rąk wściekłej rdzennej ludności. Ten stanowczy opór miejscowej ludności Niemcy powetują sobie podczas okupacji zaprowadzają brutalne represje ludności Krety.

Mimo kolosalnych strat wśród Niemców wojska sojusznicze podjęły decyzję o wycofaniu się do Egiptu, ponieważ Niemcy zdobyli lotniska i dzięki temu mogli zacząć przerzucać wojska na wyspę. To jednak nie był koniec wojny, a dopiero początek. Kreteńczycy postawili o wiele skuteczniejszy opór niż macierzyste terytoria Grecji i okupacja tych terenów była dla Niemców bardzo trudna, ale dla ludności niosła wielokrotnie więcej cierpienia.

Operacja „Merkury” do której Hitler był od początku bardzo sceptycznie nastawiony tylko utwierdziła go w przekonaniu, że więcej tego typu operacji Niemcy przeprowadzać nie będą. I faktycznie do końca wojny nie przeprowadzano już operacji na taką skalę. Kompletnie odwrotne wnioski z tej operacji wyciągnęli znowu Alianci. Może w tym miejscu trzeba upatrywać genezy straszliwej klęski jaką była „Market Garden” trzy lata później? ...

Idealnym zwieńczeniem całej operacji kreteńskiej będą słowa Pyrrusa, króla Epiru wypowiedziane ponad 2200 lat zanim Niemcy zdobyli Kretę i które z mogłyby się spokojnie pojawić się w głowie Adolfa Hitlera: „Jeszcze jedno takie zwycięstwo i jesteśmy zgubieni”.

***

Antony Beevor kreśli rozwój wydarzeń Krecie w bardzo interesujący sposób. „Kreta. Podbój i opór” jest bardzo dobrą pozycją, ale nie tak dobrą jak „Stalingrad” i „Berlin 1945”. Natomiast jest o niebo lepsza od „Walki o Hiszpanię”, która mnie dość wymęczyła w ubiegłym roku. Odnoszę wrażenie, że „Kreta” nie jest napisana w tak lekki sposób jak „Stalingrad” i „Berlin”. Może to przez to, że została pierwszy raz wydana w 1991 roku i była jedną z pierwszych jego książek historycznych, przez co ten świetny styl klarował się z czasem.

Niemniej jednak każdemu zainteresowanemu tematem operacji „Merkury” i okupacji Krety polecam tę książkę, bo jest to najlepsza pozycja o tym epizodzie II wojny światowej wydana w języku polskim.

41/2024

Podczas ataku na Zachodzie, w maju 1940 roku na drodze Niemców ku Francji kluczowym miejscem na samym początku kampanii był belgijski fort Eben-Emael, przy granicy z Holandią w okolicy Maastricht. Dobrze wstrzelana artyleria z fortu broniła mostów na Kanale Alberta. Zdobycie przepraw było kluczowe dla powodzenia uderzenia na Belgię. Operacja powietrznodesantowa...

Zapraszam do mojej recenzji:
http://portal.strategie.net.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3461:kreta-podboj-i-opor&catid=19:recenzje-ksiazek&Itemid=112

Zapraszam do mojej recenzji:
http://portal.strategie.net.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3461:kreta-podboj-i-opor&catid=19:recenzje-ksiazek&Itemid=112

Jest Antony Beevor kapitalnym pisarzem, no i świetnych historykiem. Rzadkie to połączenie ale jeśli już się taki rodzynek objawił koniecznie trzeba przeczytać to co napisał. Książka o podboju Krety jest kolejną jego pozycją przeze mnie czytaną. Równie świetną jak poprzednie, choć ma opinie na LC mniejsze niż 7 to poziomem dorównuje innym jego książkom. Może nie jest tak porywająca jak ta o Berlinie czy Normandii, ale jest w niej ta rzadka jego umiejętność aby rzetelny opis faktografii umieścić we wciągającej fabule.

Książka nie zawęża się tylko do spektakularnego podboju wyspy przez wojska niemieckie. Autor (jak w każdej swojej pozycji) opisywane wydarzenia osadza w szerszym kontekście, tutaj w relacji do operacji Barbarossa. Dalej są opisy okupacji Krety, walk partyzanckich oraz wyzwolenia wyspy. Część o okupacji to pomieszanie dramatu, kryminału, filmu akcji z komedią. Polecam.

Jest Antony Beevor kapitalnym pisarzem, no i świetnych historykiem. Rzadkie to połączenie ale jeśli już się taki rodzynek objawił koniecznie trzeba przeczytać to co napisał. Książka o podboju Krety jest kolejną jego pozycją przeze mnie czytaną. Równie świetną jak poprzednie, choć ma opinie na LC mniejsze niż 7 to poziomem dorównuje innym jego książkom. Może nie jest tak...

Historia desantu spadochronowo-szybowcowego nazistów z maja 1941 roku i ich dalszych poczynań tam, aż po maj 1945 !
Kreteńskie przepaście kryją wiele niemieckich ciał.
Nie do końca odpowiada mi konwencja książki. Chociaż czyta się całkiem sprawnie. Nie to, żebym się nudził.
Opór ludności i represje Niemców są niesamowite. Kreta była też idealnym miejscem dla ukrywających się przed nazistami brytyjskich maruderów.
Zdecydowanie bardziej podobała mi się właśnie część poświęcona ruchowi oporu po zajęciu wyspy przez Niemców.
W maju 1945 roku, a więc dawno po opuszczeniu Grecji kontynentalnej przez wojska niemieckie, na Krecie wciąż stacjonowało około 11 tysięcy żołnierzy niemieckich i włoskich, których rozbrojono dopiero pod koniec miesiąca.

Historia desantu spadochronowo-szybowcowego nazistów z maja 1941 roku i ich dalszych poczynań tam, aż po maj 1945 !
Kreteńskie przepaście kryją wiele niemieckich ciał.
Nie do końca odpowiada mi konwencja książki. Chociaż czyta się całkiem sprawnie. Nie to, żebym się nudził.
Opór ludności i represje Niemców są niesamowite. Kreta była też idealnym miejscem dla ukrywających...

Pozycja ta obejmuje swą treścią całą drugowojenną historię Krety. Opis inwazji niemieckiej to mniej niż połowa objętości tomu. Co się naturalnie chwali. Zaczynamy od przedstawienia ataku wojsk włoskich, a potem również niemieckich, na kontynentalną Grecję, a to wszystko w szerszym kontekście zbliżającej się realizacji planu Barbarossa. Potem mamy obszerny opis walk o Kretę a następnie, niewiele skromniejszy, czasów oporu partyzanckiego. Pozycję zamyka zestaw rozmaitych dodatków, indeksów i bibliografia.

Praca niewątpliwie jest dziełem wartościowym ze względu na zasięg czasowy i monograficzne skupienie. Nie przesadzając z objętością, nieźle przybliża temat czytelnikowi który niewiele wie o tych wydarzeniach. Niemniej, dzieło to nie jest pozbawione wad:
- mocno irytował mnie przesyt w ilości rozmaitych anegdotek, które owszem, w pewnym stopniu, uatrakcyjniają narrację czyniąc z suchych nazwisk ludzi bardziej realnych i w bardziej naturalny sposób przybliżając ówczesną rzeczywistość. Nie mam zastrzeżeń co do samej koncepcji, chodzi mi o przesadę w temacie. Zdarza się, że ów przesyt zakłóca odbiór wytrącając czytelnika z głównego wątku albo anegdoty te w żaden sposób nie są ani ciekawe, ani wyjątkowe albo zupełnie z czapy - powiązanie ich z opisywaną historią jest bardzo silnie naciągane.
- drugie rozczarowanie to sposób przedstawienia greckiej partyzantki. Z jednej strony wyczuwamy, że to były bardzo prężnie działające struktury, jednak z drugiej, patrząc przez pryzmat narracji autora, wydaje się jakby to były dzieci we mgle prowadzone za rączkę przez agentów brytyjskiej wspólnoty narodów. Beevor opisuje, właściwie wyłącznie, wydarzenia w których brali udział Anglicy, Nowozelandczycy, itp., całkowicie pomijając, lub wzmiankując jednym zdaniem, działania oddziałów, w których tych agentów nie było.
- rozczarowuje, biorąc pod uwagę zakres czasowy, wyjątkowo skromna liczba zdjęć, na dodatek sprawiająca wrażenie kompletnej przypadkowości.
- bardzo często brakowało mi również mapek sytuacyjnych, bez których zrozumienie części wydarzeń była mocno utrudniona. Nieustannie byłem zmuszony do odpalania map google, dzięki ci o nowoczesna technologio za twe cenne dary.
- no i na koniec, tym razem to wada niezależna od autora, niespecjalny poziom tłumaczenia/redakcji, rzuciło mi się to w oczy szczególnie w przypadku nomenklatury wojskowej. Zdarzają się wpadki w rodzaju np. pojazdu przeciwpancernego gdzie powinien być pojazd opancerzony.

Co do prywatnych zysków to oprócz samego poznania owych wydarzeń, tom potwierdził moją ocenę oficerskiego szczebla armii brytyjskiego Commonwealthu. Były to struktury wyjątkowo kiepskiej jakości, których architektura skutkowała np. umieszczaniem na piedestale idiotów w rodzaju Bernarda Montgomery'ego. Bitwy o Kretę Niemcy nie mieli prawa wygrać, a jednak wygrali. Nie dlatego, że ich wojska były wyjątkowe - cała operacja była bardzo słabo przygotowana - a dlatego, że strona aliancka dopuściła się masy zaniedbań, była fatalnie zorganizowana, a dowodzący byli ludźmi nie nadającymi się na swe stanowiska - często zachowawczy, bez inicjatywy, nie rozumiejący pola bitwy, nie potrafiący korzystać z dostępnych zasobów. Jako przykład dajmy brygadiera Jamesa Hargesta. Raz, że kompletnie, podobnie jak głównodowodzący Freyberg, nie rozumiał znaczenia lotnictwa i ważkości kreteńskich lotnisk. Dwa, co jest całkowicie kuriozalne, gdy już Niemcy uzyskali dostęp do części jednego z lotnisk i zaczęły lądować transportowe Junkersy z zaopatrzeniem i uzupełnieniami, uważał, że przeciwnik jest pokonany i używa tych samolotów do ewakuacji oddziałów, jednocześnie zaś myślał o wycofaniu się z zajmowanych pozycji bo obawiał się okrążenia przez wrogie oddziały.

Sumując, "Kreta: Podbój i opór", choć jest pozycją nie pozbawioną wad, wciąż warta jest lektury.
6,5/10

Pozycja ta obejmuje swą treścią całą drugowojenną historię Krety. Opis inwazji niemieckiej to mniej niż połowa objętości tomu. Co się naturalnie chwali. Zaczynamy od przedstawienia ataku wojsk włoskich, a potem również niemieckich, na kontynentalną Grecję, a to wszystko w szerszym kontekście zbliżającej się realizacji planu Barbarossa. Potem mamy obszerny opis walk o Kretę...

Na początek miła niespodzianka, bo książka nie skupia się tylko na niemieckim uderzeniu z 1941 roku, ale przedstawia losy Krety aż do kapitulacji Niemiec w 1945 roku. Pierwsza część opowiada o walkach w Grecji kontynentalnej oraz ewakuacji wojsk alianckich, druga przedstawia niemiecki desant na wyspę, a trzecia opowiada o charakterze i działalności ruchu oporu na Krecie. Anthony Beevor jak zwykle odwalił kawał dobrej roboty. Czasem książkę czyta się jak dobrą beletrystykę, angielscy archeolodzy jako agenci służb specjalnych, oficerowie współpracujący z ruchem oporu, porwania, egzekucje, zdrady, sabotaże, polityka. Przyznam, że właśnie ostatnia część dotycząca greckiej partyzantce na Krecie robi chyba największe wrażenie. Temat raczej u nas dość nieznany, do tego Beevor nie ogranicza się tylko do działań militarnych, ale pokazuje jak wyglądało życie na wyspie, w jakich warunkach żyli brytyjscy agenci, jak się komunikowano czy zrzucano zaopatrzenie itp. Historyk wydał swoją książkę w 1991 roku, więc z wieloma uczestnikami tamtych wydarzeń zdążył porozmawiać. Dominuje oczywiście perspektywa brytyjska, ale przeczytamy też sporo o greckich bohaterach tamtych wydarzeń, ewidentnie trochę kuleje spojrzenie niemieckie, które zostało ograniczone do niezbędnego minimum i raczej się sprowadza do sytuacji w 1941 roku. Nie trudno się też dziwić, że autor jest proaliancki w swoich wywodach. Widać to na przykład dość wyraźnie przy opisach egzekucji jeńców, Niemcy są źli i łamią konwencję genewską, Kreteńczycy walczą o wolność, a przy aliantach w zasadzie nie ma problemu, jeśli chodzi o takie incydenty. Beevor też ciekawie zasygnalizował błędy alianckiego dowództwa podczas niemieckiego desantu w 1941 roku, podkreślono problemy z jakimi mierzyli się sprzymierzeni, problemy z łącznością, kłopoty z interpretacją przechwyconych wiadomości w ramach Ultry, ocenę Bernarda Freyberga jako głównodowodzącego wojsk na Krecie. Całość godna polecenia.

Na początek miła niespodzianka, bo książka nie skupia się tylko na niemieckim uderzeniu z 1941 roku, ale przedstawia losy Krety aż do kapitulacji Niemiec w 1945 roku. Pierwsza część opowiada o walkach w Grecji kontynentalnej oraz ewakuacji wojsk alianckich, druga przedstawia niemiecki desant na wyspę, a trzecia opowiada o charakterze i działalności ruchu oporu na Krecie....

Cieszę się z tej książki: mało znane epizody z walk obronnych aliantów, zachowanie wyspiarzy i represje po kampanii. Polecam.

Cieszę się z tej książki: mało znane epizody z walk obronnych aliantów, zachowanie wyspiarzy i represje po kampanii. Polecam.

Bardzo dobrze napisana. POLECAM z całą przyjemnością.

Bardzo dobrze napisana. POLECAM z całą przyjemnością.

Antony Beevor w jednej ze swoim wcześniejszych książek opisał losy niemieckiej inwazji na Kretę oraz późniejszych walk na tej wyspie toczony przez greckich partyzantów. Polska edycja ukazała się dwadzieścia lat po premierze, więc na ten moment nie jest to na pewno najbardziej aktualna praca na ten temat. Z drugiej jednak strony, podczas zbierania materiałów Autor mógł jeszcze w roku 1990 porozmawiać z wieloma weteranami, których ustne świadectwa stanowią istotny element bazy źródłowej. Nie mogę jednak nie wspomnieć o pewnych niedostatkach tejże bazy źródłowej. Otóż Beevor a bardzo małym stopniu wykorzystał źródła niemieckie (w odniesieniu do okresu po roku 1941 w zasadzie zupełnie po nie nie sięgnął),w nieco tylko większym - greckie. W związku z tym losy walk na Krecie pisane są w przeważającej mierze z perspektywy brytyjskiej. Co z tego wynika? Masa różnych anegdot (niezbyt mnie zresztą śmieszących) i chyba jednak niedocenianie przeciwnika. To nie do końca to, czego szukałem.

Jeśli idzie o treść książki, to Autor zaczyna od przedstawienia sytuacji militarnej na początku roku 1941: Grecja prowadzi wojnę z Italią, a Hitler szykuje potajemnie operację Barbarossa, ale zarazem planuje uderzenie na Bałkany. Potem Beevor opisuje niemiecki podbój Grecji, wycofanie sił brytyjskich na Kretę, a wreszcie inwazję sił niemieckich na tę wyspę. Opis walk, dość haniebnie - przyznajmy to - przegranych przez Brytyjczyków, jest oczywiście bardzo szczegółowy, choć muszę zaznaczyć, że z lektury jakoś nie wychwyciłem tego kluczowego momentu, który sprawił, że wojska brytyjskie uznały się za pokonane. Moim zdaniem za dużo anegdot, a za mało konkretu.

O ile pisanie o walkach w maju 1941 r. z perspektywy brytyjskiej jest co najmniej uzasadnione, to przyjęcie takiej perspektywy w odniesieniu do trwających przeszło trzy lata walk partyzanckich jest już bez wątpienia pomyłką. Akurat Grecy mają masę swoich publikacji o ruchu oporu (nic dziwnego, ich tradycje walki z okupantem mają bardzo szacowną metrykę),a Beevor kompletnie się do nich nie odniósł, jeśli nie liczyć tych bardzo nielicznych publikacji, które przełożono na angielski. W efekcie można by odnieść wrażenie, że działalność partyzancką prowadzili na Krecie Anglicy, których tylko wspierali miejscowi palikarowie.

Daję tej książce 6 gwiazdek na 10. Nie jest to pozycja zła, ale ma sporo wad. Do zalet należy już samo podjęcie ciekawego tematu, dobre powiązanie wydarzeń na Krecie z głównymi teatrami II wojny światowej, wysoki poziom edycyjny. Ale jeśli ktoś lubi tematykę grecką, nawet umieszczoną w tle, to warto po tę pracę Beevora sięgnąć.

Tomasz Babnis

Antony Beevor w jednej ze swoim wcześniejszych książek opisał losy niemieckiej inwazji na Kretę oraz późniejszych walk na tej wyspie toczony przez greckich partyzantów. Polska edycja ukazała się dwadzieścia lat po premierze, więc na ten moment nie jest to na pewno najbardziej aktualna praca na ten temat. Z drugiej jednak strony, podczas zbierania materiałów Autor mógł...

Beevor dał nam w książce "Kreta. Podbój i opór" coś fantastycznego - dowód na to, że historia uczy jednego: że jeszcze nigdy nikogo niczego nie nauczyła. Bo niemiecka inwazja na tę wyspę oraz późniejsza okupacja pokazują dobitnie, jak:
po pirwesze: wojska brytyjskie potrafiły przegrać bitwę, której przegrać się nie dało (gdyby Niemcy tak zaatakowali Polskę - sorki, Niemcy i Słowacy oczywiście - to nasi żołnierze gdzieś około 5 września defilowaliby w Berlinie),
po drugie -jak wojska niemieckie potrafiły z kretesem przegrywać starcia z niewyszkolonymi, niemal nieuzbrojonymi, zacofanymi (wydawałoby się) mieszkańcami Krety.
Beevor potrafi docenić szaleńczą odwagę spadochroniarzy gen. Studenta (odwagę niemal straceńczą - trzeba pamiętać, że po inwazji na Kretę Hitler zakazał operacji powietrzno-desantowych z uwagi na olbrzymie straty) na równi z rozpaczliwą, pełną heroicznego męstwa walką Kreteńczyków o honor. W tej książce czuć po prostu, że autor nie potrafił bezstronnie i bezdusznie opisywać zdarzeń. Zdobycie Krety to w sumie nieistotny - patrząc dziś na przebieg II wojny światowej - epizod. Jednak dzięki książce Beevora możemy zrozumieć, że te tak peryferyjne wydarzenia miały bohaterów równie wielkich, jak najsłynniejsi żołnierze i dowódcy, których wykreowały pola bitewne walczącej Warszawy, Rosji, Normandii, Ardenów czy Pacyfiku.

Beevor dał nam w książce "Kreta. Podbój i opór" coś fantastycznego - dowód na to, że historia uczy jednego: że jeszcze nigdy nikogo niczego nie nauczyła. Bo niemiecka inwazja na tę wyspę oraz późniejsza okupacja pokazują dobitnie, jak:
po pirwesze: wojska brytyjskie potrafiły przegrać bitwę, której przegrać się nie dało (gdyby Niemcy tak zaatakowali Polskę - sorki, Niemcy i...