[Opis wydawcy] W Wolnym Mieście Gdańsk wszystkie chwyty są dozwolone.

1933. Edward „Łyssy” Popielski na zlecenie swych mocodawców trafia z Ritą i Leokadią ze Lwowa do targanego wojną wywiadów Gdańska. Szybko odkrywa ciemną stronę miasta — jak najdalszą od wyobrażeń o gotyckiej Perle Bałtyku. Portowe zaułki są pełne nędzy i przemocy, a wzburzone fale zimowego morza często zamykają się nad głowami kolejnych ofiar, które wiedziały zbyt dużo. Popielskiego czeka pierwsze, niemal śmiertelne starcie z Abwehrą.

Kiedy na drodze Łyssego staje platynowowłosa piękność, wdowa Irena Arendarska, wszystko wydaje się jasne – ta cyniczna uwodzicielka zastawia nań sidła. Czy Popielski się z nich wyplącze? Czy łatwiej mu będzie zaufać najbardziej zaciekłemu wrogowi, czy najbliższej osobie?

Marek Krajewski, autor „Miasta szpiegów” sławę, szacunek krytyki, a przy okazji uznanie ze strony czytelników zyskał jako autor kryminałów o Eberhardzie Mocku, pracowniku wrocławskiego Prezydium Policji. Historia rozpoczęła się w książce „Śmierć w Breslau”, kiedy to Mock zajmował się sprawą śmierci Marietty von der Malten, córki wrocławskiego arystokraty. I to właśnie w Breslau, jak po niemiecku określano Wrocław, rozgrywa się zasadnicza część opowieści rozpisanych piórem Marka Krajewskiego. Cykl zainicjowany w 1999 roku składa się jeszcze z kilku tomów: „Koniec świata w Breslau”, „Widma w mieście Breslau”, „Festung Breslau”, „Dżuma w Breslau” oraz „Głowa Minotaura”. W ostatniej z tych książek, której akcja dzieje się w okresie międzywojennym we Lwowie, postacią wiodącą, oczywiście obok Eberharda Mocka, stał się również komisarz Edward Popielski, który zapoczątkował nowy cykl kryminałów. Równocześnie w dalszym ciągu realizowane były opowieści o Mocku, tyle tylko że skoncentrowane na jego młodości, o czym świadczy między innymi „Mock. Golem” czy „Mock. Ludzkie zoo”. Marek Krajewski potrafi w bardzo sprawny sposób łączyć, nawiązywać i przeplatać nowe elementy do swojego retro-uniwersum. W efekcie jest to autor, który z każdą kolejną książką poszerza grono wiernych odbiorców.

Szpiegowski thriller, wypaczona sprawiedliwość i demony wojny

Edward Popielski już od dłuższego czasu istnieje w masowej wyobraźni fanów kryminału. Główny bohater cyklu powieści kryminalnych – „Dziewczyny o czterech palcach”, „Pomocnika kata” czy „Erynii” dał się poznać jako człowiek aktywny, w pewnym sensie romantyczny, bo targany namiętnościami, a jednocześnie tragiczny – naznaczony bliznami na duszy. W książce „Dziewczyna o czterech palcach” Popielski stanął przed wyzwaniem rozwiązania międzynarodowej afery szpiegowskiej, natomiast w historii zatytułowanej jako „Pomocnik kata” mistrz retro-kryminału postanowił ponownie odkryć tajemnicze karty historii przedwojennej Polski, aby wprowadzić nas w zakulisowe rozgrywki dwóch wywiadów. Demony wojny, bolszewickie zbrodnie, wypaczona sprawiedliwość, niejednoznaczna moralność i szpiegowski thriller – Marek Krajewski odtwarza świat, który teoretycznie nie istnieje, jest przecież literacką fikcją, jednak nie sposób nie uwierzyć w tak pięknie opowiedziane kłamstwo. Jest jeszcze jeden, niezwykle istotny element twórczości wrocławskiego pisarza, na który trzeba zwrócić uwagę. To niezwykle drobiazgowe połączenie faktów historycznych i artystycznych, niekiedy makabrycznych wariacji i przedstawień scen w teatrze zbrodni, na co uwagę zwraca sam autor w posłowiu do swojej najnowszej książki: „Co ważniejsze jednak, staram się, by takie sceny miały swoje historyczne pierwowzory. Krótko mówiąc: detaliczność opisu – tak, wymyślanie makabrycznych zdarzeń – nie”. „Miasto szpiegów”, czyli najnowsze przygody Edwarda Popielskiego, zawierają również i takie opisy.

„Miasto szpiegów”, czyli szpiegowskie starcie wywiadów

Bohaterem historii może być, ba, najczęściej jest po prostu człowiek – o różnym pochodzeniu, rasie, wykształceniu, osobowości, ale nie tylko. Bo również miasto przyjmuje niekiedy rolę protagonisty. Wolne Miasto Gdańsk, istniejące w okresie międzywojennym autonomiczne miasto-państwo, posiadało sekrety fascynujące i mroczne, związane ze sferą polityki, obyczajów, międzynarodowych spisków. Przekonał się o tym Edward Popielski.

Akcja powieści rozgrywa się w 1933 roku, kiedy to Edward „Łyssy” Popielski na zlecenie swych mocodawców trafia z Ritą i Leokadią ze Lwowa do targanego wojną wywiadów Gdańska. Szybko odkrywa ciemną stronę miasta — jak najdalszą od wyobrażeń o gotyckiej Perle Bałtyku. Utworzenie Wolnego Miasta Gdańska było swoistym kompromisem po I wojnie światowej, które ostatecznie nie zadowoliło ani Polaków, ani Niemców. Społeczno-kulturowe animozje są zresztą opisywane na kartach powieści. Marek Krajewski oddaje historyczną prawdę, nadając opowieści bardzo uniwersalny, a przy okazji rozrywkowy sznyt. Portowe zaułki są pełne nędzy i przemocy, a wzburzone fale zimowego morza często zamykają się nad głowami kolejnych ofiar, które wiedziały zbyt dużo. Popielskiego czeka pierwsze, niemal śmiertelne starcie z Abwehrą. I to jest właśnie podstawa kryminalno-sensacyjnej intrygi zapisanej w „Mieście szpiegów”.

Wypaczone pojęcie sprawiedliwości, demony wojny, makabryczne, a może bardziej naturalistyczne opisy, które mogłyby sugerować, że jest to horror, powieść grozy, tyle tylko że bez pierwiastka fantastycznego. Pisarstwo Marka Krajewskiego znamionuje precyzja, wykorzystanie sprawdzonych wzorców z gatunkowych formuł, jak również bardzo sprawny warsztat.

Nie da się ukryć, że to właśnie dzięki temu „Miasto szpiegów” zyskuje na wartości.

Miłość, szaleństwo, zbrodnia – teczka personalna Popielskiego

„Miasto szpiegów” to otwarcie na nowe – osobowość Popielskiego zyskuje w pewnym sensie kolejny wymiar, bo bohater musi się określić ponownie na drodze wyzwań. Politycznych, jak i emocjonalnych. I tak też, kiedy na drodze Łyssego staje platynowowłosa piękność, wdowa Irena Arendarska, wszystko wydaje się jasne – ta cyniczna uwodzicielka zastawia nań sidła. Czy Popielski się z nich wyplącze? Czy łatwiej mu będzie zaufać najbardziej zaciekłemu wrogowi, czy najbliższej osobie? Jednak kim tak naprawdę jest Edward Popielski?

W życiorysie Popielskiego znajdziemy tragiczne wydarzenia. Rodziców stracił w wieku 9 lat – zostali zamordowani przez bandytów w czasie podróży kolejowej do Odessy. Bohater Krajewskiego, wychowany przez wujostwo, zdołał jednak wykształcić na wiedeńskiej Wyższej Akademii Eksportu Handlowego, gdzie studiował orientalne języki obce – turecki i perski. Zresztą, specjalizacja filologiczna to znak rozpoznawczy autora. Marek Krajewski jest przecież filologiem klasycznym, specjalistą w zakresie językoznawstwa łacińskiego, doktorem nauk humanistycznych i byłym wykładowcą Uniwersytetu Wrocławskiego.

Wracając jednak do Popielskiego – to postać z krwi i kości, człowiek o niezłomnym charakterze, który swoje talenty potrafił przekuwać jako zawodowy żołnierz, choć nie tylko. Dowiemy się o tym z tak zwanej teczki personalnej. Stąd też między innymi wiadomo, że w środowisku przestępczym Lwowa podkomendant Popielski jest obdarzony przydomkiem Łysy, cieszy się przy okazji szacunkiem – jako człowiek, który zawsze dotrzymuje słowa. Dodajmy do tego hazardową grę w szachy i w karty w kawiarniach, umiejętność, dzięki której rzeczony zarabiał na życie w czasie studiów, a uzyskamy obraz człowieka o wyjątkowej osobowości i moralnym kodeksie.

Zbrodnicze namiętności, moralny kodeks

Popielski był porucznikiem AK o pseudonimie Cyklop. Działał również jako szef plutonu egzekucyjnego i dowódca w akcjach odwetowych przeciw ukraińskim faszystom. To bohater, który w czasie swojej służby doznał wielu ran – tak na ciele, jak i duszy, które całościowo nigdy się nie zabliźniły. Nie jest to bohater bez skazy. Nie jest to również postać jednoznaczna, choć na pewno fascynująca. Marek Krajewski potrafił stworzyć wielowymiarową postać z wyrazistymi przekonaniami, ograniczeniami i słabościami. W powieści bardzo ciekawie ograny jest również motyw femme fatale, o czym dowiadujemy się z następującego fragmentu, jaki zdradza nam obraz sytuacji:

W „Mieście szpiegów” zapisano również sceny makabryczne, odnoszące się do zbrodni, ale także sfery uczuć, namiętności, romantyzmu, melancholii. „Po raz pierwszy w swym życiu Popielski spędził przy boku powabnej niewiasty, przebywając z nią w jednym łóżku, całkiem bezerotyczną noc. I nigdy tego nie żałował”. Bo też okazuje się, że na drodze Popielskiego pojawią się jeszcze niespodzianki – oczekiwane mniej lub bardziej.

Marek Krajewski, czyli prawdziwy mistrz retro-kryminału

Niejednokrotnie powtarza się, że jeden bądź drugi autor czy autorka został/a okrzyknięty/-a mianem króla czy królowej określonej konwencji literackiej. Jednak w przypadku prozy Marka Krajewskiego tytuł prawdziwego króla retro-kryminału jest nie tylko zasłużony, co autentyczny i prawdziwy. Wrocławski pisarz jest klasykiem, prekursorem i popularyzatorem zbrodniczych opowieści w formacie retro – często zwraca się również uwagę na to, że inspiracje, które konstytuują jego pisarstwo wiążą się z dziedzictwem zarówno Philipa Marlowe’a, mistrza czarnego kryminału, jak i Bolesława Prusa, naszego wybitnego twórcy doby pozytywizmu. Panoramiczny obraz świata, wielopiętrowe intrygi, złożony charaktery postaci, sekrety historii – to wszystko stanowi esencję twórczości wrocławskiego pisarza. Marek Krajewski przyznaje, że wielką wagę przykłada do samej sztuki tworzenia, warsztatowej realizacji.

Autor przyznaje też, że prawdziwą sztuką jest stworzenie bohatera, w którego można uwierzyć. Wspominał o tym zresztą w wywiadzie, którego udzielił naszemu serwisowi: „Wiarygodny bohater to taki, który ma swoje blaski i cienie – jak my wszyscy zresztą. Wiarygodny bohater znajduje się w sytuacji trudnych wyborów i te wybory podejmuje. Wiarygodny bohater wreszcie to taki, który jest rozdarty pomiędzy sprzecznymi racjami”. I to wszystko zapisano w życiu Popielskiego, którego nowy rozdział zapisano w „Mieście szpiegów”.

Lubisz książki Marka Krajewskiego? Posłuchaj też jego autorskiego podcastu!

Fragment książki „Miasto szpiegów”:

Miasto szpiegów

Issuu is a digital publishing platform that makes it simple to publish magazines, catalogs, newspapers, books, and more online. Easily share your publications and get them in front of Issuu's millions of monthly readers.

Powieść „Miasto szpiegów” jest już dostępna w księgarniach online. 

Artykuł na podstawie książki „Miasto szpiegów” we współpracy z wydawnictwem Znak