Mariusz Urbanek

Popularnonaukowe, biograficzne przedstawienie polskich naukowców, którzy w przedwojennym Lwowie stworzyli polską szkołę matematyczną, prawdopodobnie nasz największy wkład w rozwój światowej nauki w minionym stuleciu. Wiodącymi w książce postaciami są Hugo Steinhaus, Stefan Banach, Stanisław Ulam, Stanisław Mazur, ale pojawiają się i inni, nawet przejściowo lub formalnie związani z lwowskimi środowiskami matematycznymi, jak Kazimierz Bartel, Leon Chwistek czy Kazimierz Kuratowski. Autor przedstawia ich chronologicznie, zaczynając o informacji o pochodzeniu i wykształceniu, a następnie opisując karierę naukową. Kluczową rolę odgrywa Kawiarnia Szkocka we Lwowie, wraz z pochodzącym z niej zeszytem, tzw. Księgą Szkocką z zapisywanymi w niej problematami matematycznymi do rozwiązania. Zakres czasowy obejmuje okres od ostatnich lat przed I wojną światową do współczesności. Akcja podąża za bohaterami, przeskakując i za Ocean Atlantycki i na Ziemie Odzyskane i do Warszawy. Ale to we Lwowie wszyscy spośród bohaterów uformowali się jako uczeni, tam przeżywali rozkwit swoich możliwości twórczych i tam znaleźli środowisko odpowiednie dla siebie i swoich naukowych pasji. Ludzie o różnym pochodzeniu (prawie połowa z nich to Polacy żydowskiego pochodzenia, ale np. Banach był nieślubnym synem niepiśmiennej chłopki) i poglądach (nawet w sumie około trzech ideowych komunistów) oraz przyzwyczajeniach. Łączyła ich nieprzeciętna inteligencja, pasja w rozwiązywaniu zagadnień matematycznych oraz wewnętrzna solidarność, nakazująca pomagać kolegom w potrzebie. O sławie i renomie szkoły świadczą kariery jakie zrobili w USA Stanisław Ulam i Marek (Mark) Kac oraz to, jak traktowali ich Rosjanie radzieccy po zajęciu Lwowa. I właśnie od września 1939 r. rozpoczyna się smutny fragment książki, aż do jej końca. Zamyka ją rozmowa z profesorem Romanem Dudą, uczniem Steinhausa. Książkę czyta się lekko i szybko. Skrzy duża ilością ciekawostek i anegdot. Chociaż kilka wątków jest niewykorzystanych. Kazimierz Kuratowski był ojcem Zofii Kuratowskiej, senatora Solidarności i profesor medycyny, Ukrainiec Miron Zaryćkyj (Zarycki),którego dołączono do wykładowców wydziału matematyki po zajęciu Lwowa przez Rosjan i któremu żona Banacha zarzuciła kradzież rękopisu umierającego męża to nauczyciel matematyki Stanisława Lema, w II Gimnazjum im. Karola Szajnochy, wymieniony w jego wspomnieniach „Wysoki Zamek”. Ale prawdziwą, istotną wadą publikacji jest brak w niej … matematyki. Widać, że to jedyna rzecz, która ne interesowała autora. Czytelnicy poznają zatem tylko ogólne terminy i muszą przyjąć na wiarę twierdzenia autora o ich znaczeniu.