W dziejach Polski wiek XVII odznaczał się niezwykłą wręcz dynamiką wydarzeń. Był to okres wspaniałych triumfów wojennych, zwycięskich konfrontacji z wrogami z północy, wschodu i południa w pierwszej połowie tego wieku, druzgocących klęsk i zdrad połowy wieku, ponownych sukcesów militarnych i politycznych przełomu trzeciej i czwartej ćwierci stulecia. Wojny pierwszej połowy wieku toczyły się na obrzeżach Rzeczypospolitej, w latach 1655–1660 dosięgły centrum jej ziem, ostatnie starcia znów przeniosły się na kresy wschodnie. Pokój panujący wewnątrz Rzeczpospolitej sprzyjał bogaceniu się, wzrastaniu zamożności szerokich warstw społeczeństwa mimo kryzysu, jaki rozpoczął się w Europie Środkowej z momentem wybuchu wojny trzydziestoletniej w 1618 roku. Oznaki kryzysu objawiły się w Polsce z całą ostrością w związku z powstaniem kozackim w 1648 roku, z którym Rzeczpospolita nie była w stanie tak łatwo się rozprawić, jak z wcześniejszymi wystąpieniami Kozaków. Osłabienie tą wojną wykorzystali Szwedzi i Rosjanie, rozpoczynając w 1654 i 1655 roku trwające niemal dziesięciolecie zmagania wojenne, dotkliwie niszczące ziemie, na których się toczyły. Końcowym akordem stało się starcie z imperium osmańskim, zakończone w 1676 roku utratą Podola. Osłabiona, ale jednak niezależna Rzeczypospolita zdobyła się na ostatni, o międzynarodowym rozgłosie triumf militarny – przewodnictwo ligi antytureckiej i decydujące pokonanie zagrażających Europie Turków pod Wiedniem w 1683 roku. Stabilizacja w polityce zewnętrznej osiągnięta w ostatniej ćwierci XVII wieku przyniosła częściowe, bo zależne również od niezbyt pomyślnej ogólnej sytuacji europejskiej, odrodzenie gospodarcze Rzeczypospolitej.

Spis treści:

WSTĘP. TŁO HISTORYCZNE I KULTUROWE
ARCHITEKTURA [Zbigniew Bania]
- Miasta
- Architektura rezydencjonalna
- Architektura sakralna
Nurt architektury tradycyjnej
Architektura wczesnobarokowa
- Architektura drewniana
- Architekci
- Ziemie koronne Rzeczypospolitej
Kraków
Warszawa
Prowincje: Małopolska, Między Wisłą, Bugiem i Sanem, Wielkopolska, Ziemie ruskie Korony
- Ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego
Wilno
Tradycje bizantyjskie
- Dojrzały barok lat 1670-1700
Warszawa
Tylman z Gameren
Wielkie realizacje w innych ośrodkach Rzeczypospolitej
- Śląsk i Pomorze Zachodnie

MALARSTWO I RZEŹBA [Piotr Gryglewski]
- Lata 1600-1630
Malarstwo
Rzeźba
- Lata 1630-1670
Malarstwo
Rzeźba
- Lata 1670-1710
Malarstwo
Rzeźba

GRAFIKA [Jolanta Talbierska]
- Rola i funkcje grafiki dawnej
- Pierwsi rytownicy
- Drukarnie, ilustratorzy i rytownicy w Koronie
Kraków
Warszawa
Wielkopolska, Poznań, Kalisz, Leszno
Grafika gdańska
- Wielkie Księstwo Litewskie i Ukraina
- Drukarnie, ilustratorzy, rytownicy
Lwów
Kijów i Ławra Peczerska
W kręgu Akademii Wileńskiej
Rytownicy-ilustratorzy Wileńszczyzny i ziem ruskich
Podsumowanie

RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE [Agnieszka Bender]
- Wprowadzenie
- Złotnictwo
- Konwisarstwo
- Szkło
- Ceramika
- Meblarstwo
- Bursztyniarstwo
- Tkaniny i hafty
- Uwagi końcowe

ZAKOŃCZENIE [Zbigniew Bania]
TABLICA CHRONOLOGICZNA [Kamil Kopania]
BIBLIOGRAFIA
INDEKS