Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Przyznam się Wam szczerze, że zabierałem się do lektury tej książki z duszą na ramieniu. Autentycznie się bałem, że nie podołam wyzwaniu. Że powieść Potockiego mnie nie porwie, szybko znudzi, że nie odnajdę się w jej świecie przedstawionym i jak niepyszny będę musiał z poczuciem rozczarowania odłożyć nieprzeczytaną książkę z powrotem na półkę. Nic bardziej mylnego! To, co na pierwszy rzut oka wydawało się być największymi wadami "Rękopisu", koniec końców okazało się być jego największymi atutami! Za największy atut uważam przede wszystkim klimat tamtych czasów, jakże inny od współczesności, a "archaiczna" fraza tylko dodaje całej powieści uroku. Kto bowiem ze współczesnych pisarzy, pisze dzisiaj choćby skromną i niedoskonałą namiastką stylu Jana Potockiego? Kiedy zobaczyłem, że nie taki diabeł straszny, jak go malują, zrozumiałem, że nawet szkatułkową konstrukcją powieści można się zachwycić. Owszem, trzeba dać z siebie odrobinę wysiłku i cierpliwości, żeby niewielkich rozmiarów kluczykiem otworzyć misternie zamkniętą szkatułkę tej fascynującej opowieści, ale kiedy już uda się Nam ta trudna sztuka, to ku Naszemu zdumieniu okaże się, że ta szkatułka jest pełna perełek i skarbów tak drogocennych, że aż łapiemy się za głowę, myśląc o tym, że choć były tak blisko, dotąd nie zdołaliśmy ich znaleźć. A w swojej leniwej naiwności, nie chciało się Nam nawet ich poszukać. Na koniec wypada przyznać, że "Rękopis" potrafi solidnie potrząsnąć swoim czytelnikem, uświadamiając mu, że choć on sam często mienił się humanistą, erudytą, czy osobą o rozległej wiedzy i otwartym umyśle, to jednak w gruncie rzeczy, o historii wcale nie tak zamierzchłej wie bardzo niewiele. A to w przeszłości najsilniej tkwią zapuszczone korzenie tożsamości wszystkich ludów i narodów, kultur, wierzeń i języków. A Hiszpania - z dziedzictwem Celtów, Iberów, Fenicjan, Rzymian, Gotów, Arabów, Żydów, Basków i Cyganów - ma w swoim kulturowym DNA wyjątkowo dużo drogocennych skarbów. Bierzmy szkatułkę Potockiego w posiadanie i róbmy to chętnie, a zdobytego w ten sposób bogactwa wielu będzie nam zazdrościło.

Przyznam się Wam szczerze, że zabierałem się do lektury tej książki z duszą na ramieniu. Autentycznie się bałem, że nie podołam wyzwaniu. Że powieść Potockiego mnie nie porwie, szybko znudzi, że nie odnajdę się w jej świecie przedstawionym i jak niepyszny będę musiał z poczuciem rozczarowania odłożyć nieprzeczytaną książkę z powrotem na półkę. Nic bardziej mylnego! To, co...

Już od pierwszych stron powieści Gurnaha, z jego prozy przebija tak sugestywny autentyzm, że nic nie jest w stanie go zanegować albo poddać w wątpliwość. To proza bardzo dojrzała, która przez wiele lat ćwiczyła mistrzostwo swojego warsztatu. Jest tu moim zdaniem coś z tradycji Conradowskiej i Faulknerowskiej - zderzenie uniwersalnych prawideł ludzkiej moralności z kolejami losu pojedyńczego człowieka, a także duszny od niesprawiedliwości portret krainy z usankcjonowanym bezprawiem i ludźmi po szyję zanurzonymi w jego brudne prawidła. Wszystko to Gurnah oddał czytelnikowi w minimalizmie środków wyrazu, nie poprzez sugestywne opisy "pornografii zbrodni", ale w szeptanej na ucho w tajemnicy przed trzymanymi na ręku małymi dziećmi, dusznej od grozy plotce czy pogłosce, opisującej okropności, jakich doznali inni, a które już niedługo mogą także stać się naszym udziałem. To nie zgliszcza spalonych chat, ani bielejące w palącym słońcu kości okrutnie zamordowanych ofiar, tylko cisza jak makiem zasiał, na jeszcze chwilę wcześniej gwarnym od ludzkich rozmów obszarze, przyprawia czytelnika o największe pokłady grozy i przerażenia. Bowiem strach przed okrucieństwem paraliżuje ludzi często skuteczniej niż ono samo. Gdybym miał porównać tę powieść do znanych każdemu doznań i zjawisk, porównałbym ją do suchej, spieczonej palącym słońcem i wysmaganej porywistym wiatrem kamienistej afrykańskiej pustyni, na której, nie wiedzieć dlaczego ani jakim sposobem, płynie jednak strumień krystalicznie czystej zimnej wody. W jego orzeźwiających toniach można ugasić pragnienie i opłukać się z kurzu codziennej powszedności. Ten strumień nie jest jakoś przeraźliwie rozległy i stosunkowo łatwo można suchą stopą przedostać się na jego drugi brzeg. A choć wody strumienia na pozór toczą się leniwie i niespiesznie, to jednak w pewnej chwili, której za nic nie będziemy się spodziewali, nurt w mgnieniu oka zamieni się we wrzącą od uczuć, pragnień, marzeń i namiętności rwącą kipiel, która uniesie i pochłonie nas w swój własny świat absolutnie i bez reszty. Pisarstwo Gurnaha jest najwyższej próby, a ja już się nie mogę doczekać polskich przekładów jego następnych książek.

Już od pierwszych stron powieści Gurnaha, z jego prozy przebija tak sugestywny autentyzm, że nic nie jest w stanie go zanegować albo poddać w wątpliwość. To proza bardzo dojrzała, która przez wiele lat ćwiczyła mistrzostwo swojego warsztatu. Jest tu moim zdaniem coś z tradycji Conradowskiej i Faulknerowskiej - zderzenie uniwersalnych prawideł ludzkiej moralności z kolejami...

Może nie tak błyskotliwa jak bestsellerowy "Porządek dnia", ale mimo wszystko ciekawa i potrafiąca zaintrygować książka. Postać Thomasa Müntzera nie jest jakoś szczególnie dobrze w Polsce znana, więc przybliżenie kolei jego życia i działalności polskiemu czytelnikowi, to będzie zawsze pozytywna wartość. Lakoniczność formy może być dla niektórych pewnym minusem, ale moim zdaniem dzięki takiemu zabiegowi Vuillard od razu trafia w sedno opisywanej przez siebie problematyki.

Może nie tak błyskotliwa jak bestsellerowy "Porządek dnia", ale mimo wszystko ciekawa i potrafiąca zaintrygować książka. Postać Thomasa Müntzera nie jest jakoś szczególnie dobrze w Polsce znana, więc przybliżenie kolei jego życia i działalności polskiemu czytelnikowi, to będzie zawsze pozytywna wartość. Lakoniczność formy może być dla niektórych pewnym minusem, ale moim...