Wybór pism filozoficznych

Sumienie Ameryki

Ralph Emerson to postać chyba dość ‘osobna’ w amerykańskim XIX-wiecznym świecie intelektualnym. Oracjami wywierał wpływ na myślenie Amerykanów o ich własnych grzechach wynikających z niewolnictwa, szukał konstrukcji psychiki ‘obywatela Nowego Świata’, sondował możliwości pełniejszego samorealizowania się przedstawicieli nauk przyrodniczych. Poszukiwał drogi ‘uduchowionego platonizmu’, która pozwalałaby na pełniejsze, bo głębsze, życie człowieka. „Wybór pism filozoficznych” to próbka filozofii Emersona z kilkoma okolicznościowymi tekstami i wstawkami liryki.

Mimo niewielkich rozmiarów, książka pozwala na kilka eksperymentów w umyśle człowieka, który pojawił się na Ziemi kilka pokoleń po autorze. Trochę przekonań Emersona straciło na blasku, stanowi obraz epoki wiktoriańskiego ‘noblesse oblige’ i arystokratycznego elitaryzmu, który pociągał cześć amerykańskich nuworyszy. Eseista z tego modelu potrafił jednak wydobyć uniwersalistyczne komponenty dla postaw godnych naśladowania. Pytając o sens uprawiania nauki, o wartościowy sposób doboru lektur, o potrzebny każdemu poziom uduchowienia, ciekawie akcentuje psycho-społeczną konstrukcję człowieka (i to w dobie przed Williamem i Henrym Jamesami) – równowagę, umiar w kategoryczności sądów, potrzebę dogłębnego zanurzenia się w mechanizmy przyrody.

Głównym tekstem zbioru, jest namysł Emersona nad obowiązkami uprawiających nauki (bardziej w rozumieniu przyrodników – nawet amatorów - czyli z szeroko zdefiniowanym odbiorcą). Dość romantyczne myślenie o jedności z naturą z jednej strony urzeka, z drugiej jednak wymaga kilku uwspółcześniających korekt. A może wystarczy odczytać Emersona językiem naszej normalności i użyć kilku synonimów? Sumiennie nawołuje do pokory, ciekawości i otwartości na inspirującą moc świata nieuczestniczącego w werbalnej codzienności człowieka, który czasem zbyt mocno wikła się w pozory, męczy własną ‘wyjątkowością’, choć sam nie wie jak do tego doszło i co stracił. To taka ‘esencjonalna’ i urealniona wersja przemyśleń Thoreau i jego „Walden”.

Język Emersona jest dla mnie mieszanką ciekawych argumentów i kontrolowanej (a przez to skutecznej) egzaltacji. Nieważne czy napomina prezydenta van Burena w sprawie Indian, czy domaga się sprawiedliwości dla Johna Browna (tego od Norwida),czy domaga się niezależnego sądownictwa, zawsze jest szczery i przekonujący. W dojrzałej formie wyznawanego humanizmu potrafi, wbrew koniunkturze, domagać się odpowiedzialnej i przepracowanej moralności:

„Obawiam się, że w żadnym wypadku nie można polegać na jakimkolwiek rodzaju czy formie umowy: nie, nie można polegać na uświęconych formach, ani w najmniejszym stopniu na kościołach, ani też na bibliach. Co prawda ktoś mógłby powiedzieć, że chrześcijanin nie powinien trzymać niewolników; ale chrześcijanie trzymają niewolników. Oczywiście oni nie mają odwagi czytać Biblię? Czyż oni nie czytają? Oni Biblię cytują, cytują Pawła, cytują Chrystusa, żeby usprawiedliwić niewolnictwo. Jeśli niewolnictwo jest dobre, to kłamstwo, kradzież, podpalenie, zabójstwo – każde z osobna i wszystkie razem są dobre i powinny być podtrzymywane przez społeczności Unii.

Te rzeczy pokazują, że żadne formuły, ani konstytucje, ani prawa, ani umowy, ani kościoły, ani też Biblia nie są same w sobie pożyteczne. Diabeł wije sobie w nich wszystkich wygodne gniazdko. Nie ma żadnego innego wsparcia, jak tylko w głowie, sercu i mięśniach człowieka.”

Powyższy cytat, to istota Emersonowkiego wkładu do zbiorowego sumienia, szczególnie dla protestanckiego południa wyjałowionego z istoty nowotestamentowego przesłania, które odczytywali wybiórczo, a czasem zaledwie literalnie.

Choć nie trafiła do mnie poezja Emersona, to stanowiąc istotny składnik twórczość eseisty, dopełnia obrazu wnikliwego człowieka, jego wrażliwość i preferencje w poszukiwaniu emocjonalnego spełnienia.

„Wybór pism filozoficznych” to dobry wstęp do dziedzictwa Emersona. Pozwala czytelnikowi szybko zdecydować, czy chce zagłębić się w świat myśli autora. Szkoda, że po polsku nie ma wielkiego wyboru.

Zdecydowanie pomocny ‘detoks’ na choroby cywilizacyjne i zagubienie w bylejakości.

DOBRE plus – 7.5/10

##############

{opinię bardzo dobrze pisało się z podkładem „Echoes” Pink Floyd z komentarzami i tłumaczeniem 'młodego' Beksinskiego https://www.youtube.com/watch?v=XP8_5TCuCsI }

Sumienie Ameryki

Ralph Emerson to postać chyba dość ‘osobna’ w amerykańskim XIX-wiecznym świecie intelektualnym. Oracjami wywierał wpływ na myślenie Amerykanów o ich własnych grzechach wynikających z niewolnictwa, szukał konstrukcji psychiki ‘obywatela Nowego Świata’, sondował możliwości pełniejszego samorealizowania się przedstawicieli nauk przyrodniczych. Poszukiwał...

Piękna

Piękna

„POLEGAJ NA SOBIE, NIE NAŚLADUJ NIGDY”.

Bardzo lubię literackie podróże, lubię odnajdywać powiązania pomiędzy poszczególnymi autorami i teoriami, które głosili, lubię wreszcie dowiadywać się kto kogo inspirował i w otoczeniu jakich innych wielkich ludzi przebywał. Stąd nic dziwnego, że po lekturze „Waldenu” H.D. Thoreau czułem nieodpartą potrzebę sięgnięcia do dzieł jego mentora i przyjaciela jednocześnie, czyli Ralpha Waldo Emersona.

Oto krótki opis Emersona, napisany przez Halinę Cieplińską we wstępie do „Waldenu”: „Myśliciel ów był przez ponad trzydzieści lat autorytetem moralnym Ameryki i jej surowym krytykiem. Wyzbył się jankeskiej małostkowości, wyzbył się purytańskiej nietolerancji i oziębłości. Jako twórca idealistycznego kodeksu etyki, poeta i eseista stał się nie tylko wieszczem ideału, demokracji i indywidualizmu, lecz także krytykiem wulgarnego materializmu Ameryki, demaskującym narodową fanfaronadę, obłudę i zakłamanie, przeciwnikiem władzy państwowej opartej na przemocy. (…). Dla zgromadzonych wokół Emersona w Concord transcendentalistów jego myśl była zaczynem, wielką inspiracją. Mogli też liczyć na pomoc, zachętę i poparcie. Był człowiekiem jakbym stworzonym do inspirowania i pokrzepiania innych, którym udzielały się jego odwaga i energia. (…). Emerson jako człowiek i filozof sam stał się jak gdyby ową stworzoną przez siebie „przejrzystą gałką oczną”, w której skupiały się najbardziej wartościowe nurty dziedzictwa przeszłych wieków. (…) stał się nie tylko „instytucją” jako filozof, moralista i poeta, lecz także symbolem liberalnych, demokratycznych postaw amerykańskiego społeczeństwa”.

Po takim opisie naprawdę nietrudno było się zainspirować… Atoli lektura Emersona była w moim odczuciu taką trochę skondensowaną wersją wspomnianego „Waldenu”, lekturą co prawda bardzo przyjemną i pouczającą, ale niestety pozbawioną w większości warstwy emocjonalnej i tym samym nie tak bardzo inspirującą jak „Życie w lesie” Thoreau, po której dosłownie chciało się spakować wszystko w plecak i wyruszyć w podróż w nieznane, mając po swojej stronie jedynie instynkt i intuicję, a za przewodnika słońce. Czytając Emersona ma się wrażenie jakby czytało się poniekąd współczesną książkę z kategorii rozwoju osobistego, być może Emerson ze swoim esejem „Poleganie na sobie” mógłby nawet uchodzić za pierwszego coacha w branży. Czy nie brzmi to dla Was znajomo?

„Ufaj samemu sobie, każde serce drga w takt tej żelaznej struny. Przyjmij miejsce, które boska opatrzność znalazła dla ciebie, zaakceptuj społeczeństwo twoich współczesnych i układ zdarzeń”.
„(…) człowiek ociąga się albo rozpamiętuje; nie żyje w teraźniejszości, lecz z odwróconą głową opłakuje przeszłość, czy też nie bacząc na otaczające go bogactwa, wspina się na palce, żeby dojrzeć przyszłość. Nie może być szczęśliwy i silny, póki on także nie będzie żył z przyrodą w teraźniejszości, ponad czasem”.
„Czyny nasze to bogi nasze najlepsze”.
„Nic poza tobą nie przyniesie ci ukojenia. Nic poza triumfem zasad nie może przynieść ci spokoju”.
"Przyczyną braku jedności świata, jego rozbicia i bezładu jest brak jedności człowieka z samym sobą".

Oczywiście nie jest to zarzut, a unaocznienie faktu, że myśl filozoficzna Emersona w dalszym ciągu jest aktualna i z powodzeniem może posłużyć ludziom za drogowskaz we współczesnym świecie opanowanym przez poczucie bezsensu, nihilizm i dekadencję.

--> http://sladamiwilkastepowego.blogspot.com

„POLEGAJ NA SOBIE, NIE NAŚLADUJ NIGDY”.

Bardzo lubię literackie podróże, lubię odnajdywać powiązania pomiędzy poszczególnymi autorami i teoriami, które głosili, lubię wreszcie dowiadywać się kto kogo inspirował i w otoczeniu jakich innych wielkich ludzi przebywał. Stąd nic dziwnego, że po lekturze „Waldenu” H.D. Thoreau czułem nieodpartą potrzebę sięgnięcia do dzieł jego...

Wierzyć w siebie, mieć do siebie zaufanie, nie przygotowywać się przez całe życie do życia, ale wyznaczać sobie cele i uczciwie do nich dążyć. Wspaniały esej "Self-Reliance" (Poleganie na sobie) Emersona podniesie na duchu każdego, a już na pewno studenta w czasie sesji. Co prawda jest napisany "ciężkim językiem" z wieloma przykładami, jednak na pewno warto zawalczyć o przeczytanie do końca, a potem koniecznie posłuchać youtubowej interpretacji użytkownika Illacertus - świetne podsumowanie i bardzo wartościowe wnioski.

Polecam wszystkim, szczególnie osobom, które są lekko podłamane natłokiem obowiązków, nie wiedzą co mają dalej robić lub jak osiągnąć swoje cele. Ale oczywiście to esej też dla tych wszystkich, którzy po prostu mają chwilę na kawał dobrej literatury ;)

Wierzyć w siebie, mieć do siebie zaufanie, nie przygotowywać się przez całe życie do życia, ale wyznaczać sobie cele i uczciwie do nich dążyć. Wspaniały esej "Self-Reliance" (Poleganie na sobie) Emersona podniesie na duchu każdego, a już na pewno studenta w czasie sesji. Co prawda jest napisany "ciężkim językiem" z wieloma przykładami, jednak na pewno warto zawalczyć o...

6,5

6,5