Prze-myśleć piękno. Estetyka kaligrafii japońskiej

Niełatwe zadanie: być pionierem w jakiejś dziedzinie badań i na dzień dobry uzupełnić lukę w literaturze danego przedmiotu. Takie właśnie zadanie siłą rzeczy stanęło przed Joanną Zakrzewską, z wykształcenia japonistce i pasjonatce kaligrafii japońskiej, kiedy pracowała nad doktoratem na wydziale sztuki.

Literatury o kaligrafii japońskiej po polsku w zasadzie nie ma. Sama ta sztuka, ze względu na mocne osadzenie w piśmie ideograficznym, jest raczej hermetyczna dla przedstawiciela kultury zachodniej. Do tego dochodzi odrębna estetyka, funkcjonująca na przynajmniej kilku poziomach oraz konotacje literackie i malarskie, które japońskiej - i ogólnie wschodniej - kaligrafii dodają kontekstu na ogół niedostępnego dla odbiorców spoza danej kultury.

Joanna Zakrzewska udowadnia, że nie warto się zniechęcać. Że można próbować. To, że są to próby skazane na niepowodzenie, nie odbiera im znaczenia - podobnie jak w japońskich 'do", drogach, mniej ważny jest efekt niż sam fakt podejmowania starania.

Przebicie się przez to opasłe tomiszcze też wymagało ode mnie starania. Jak wspomniałam, to jest praca, która w zasadzie wypełnia pewną lukę w polskim piśmiennictwie o sztuce/kulturze japońskiej. Nie da się więc pominąć kwestii powstania pisma ideograficznego w ogóle, a japońskiego w szczególe, nie da się nie przedstawić chociaż pobieżnie historii rozwoju stylów kaligraficznych w Chinach i Japonii. Nie da się nie opisać współczesnych "typów" kaligrafii i nie da się nie wyjaśnić czytelnikowi, co sprawia, że właśnie ta sztuka ceniona jest równie wysoko - jeśli nie wyżej - jak malarstwo i poezja przez odbiorców danej kultury.
Nie da się wreszcie nie napisać chociaż dwóch słów o narzędziach, technikach, rodzajach linii, kresek i punktów.

I to jest dopiero wstęp. Prawdziwe clou tej pracy to właśnie estetyka: co sprawia, że niemal nieczytelne znaki są uważane za piękne? Jakie myśli, jaka filozofia kryją się za taką a nie inną techniką pisania?

Zakres tematów jest więc olbrzymi, a wszystko to musi się zamknąć w jakichś 500 stronach. Jakkolwiek paradoksalnie by to nie brzmiało, książka pozostawia niedosyt. Niektóre zagadnienia są ledwie zaznaczone, inne - jak przykłady kaligrafii w danym stylu - są katalogiem niewiele mówiących nazwisk i tytułów chińskich dzieł. Straszliwie brakuje ilustracji, kopii, wzorów: zdaję sobie sprawę z trudności, jakie nastręcza pozyskanie lub odwzorowanie kaligrafii dawnych mistrzów, ale ten brak boli.

Boli, że ta praca nie ma dwóch, trzech tomów, w których autorka mogłaby rozwinąć kwestie estetyczne, kwestie semantyczne, kwestie historyczne, w których dostalibyśmy historię sztuki kaligrafii japońskiej, choćby i z technicznym tutorialem o sposobach stawiania kresek i wykonywania ruchów pędzlem.
A wiecie, czemu boli? Bo apetyt rośnie w miarę jedzenia: kilka lat temu w ogóle w głowie by mi nie powstało, żebym miała się czepiać, że mi brakuje dwóch tomów jakiegoś opracowania, bo całość zamyka się w jednym tomie.

Nie jest to książka napisana najbardziej przyjaznym językiem, miejscami są dłużyzny, fragmenty koszmarnie nudne i męczące (tak, mam na myśli katalogi i wyliczenia kaligrafów, które nic mi nie mówią),ale zrzucam to na karb wymogów pracy naukowej. Pewnie, że widziałam książki przyjaźniej złożone i takie, które "czytelniczej obsłudze" są trochę milsze, ale jasne, wydaje się po kosztach, nie ma o czym mówić.
Wszystko to są jakieś minusy. Ale ta książka w ogóle powstała - to już jest powód do radości.

Niełatwe zadanie: być pionierem w jakiejś dziedzinie badań i na dzień dobry uzupełnić lukę w literaturze danego przedmiotu. Takie właśnie zadanie siłą rzeczy stanęło przed Joanną Zakrzewską, z wykształcenia japonistce i pasjonatce kaligrafii japońskiej, kiedy pracowała nad doktoratem na wydziale sztuki.

Literatury o kaligrafii japońskiej po polsku w zasadzie nie ma. Sama...

Rzadko daję ocenę "wybitna", bo też książki, które oceniam na tym koncie (czyli związane z Japonią, ewentualnie z innymi kulturami) rzadko kiedy w ogóle pretendują do takiej kategorii. Tym niemniej praca Joanny Zakrzewskiej (z tego co słyszałam, oparta na jej doktoracie) niewątpliwie wybitną jest. To kompleksowe opracowanie tematu kaligrafii japońskiej i wszystkiego, co się z nią wiąże - od narzędzi, poprzez technikę, aż po filozofię, bogato ilustrowana, pięknie wydana, a przy tym jeszcze napisana naukowym, ale przystępnym językiem. Z racji objętości niełatwo ją przeczytać od deski do deski przy jednym posiedzeniu, ale zdecydowanie warto po nią sięgnąć. Jeden z japonistycznych "must have".

Rzadko daję ocenę "wybitna", bo też książki, które oceniam na tym koncie (czyli związane z Japonią, ewentualnie z innymi kulturami) rzadko kiedy w ogóle pretendują do takiej kategorii. Tym niemniej praca Joanny Zakrzewskiej (z tego co słyszałam, oparta na jej doktoracie) niewątpliwie wybitną jest. To kompleksowe opracowanie tematu kaligrafii japońskiej i wszystkiego, co się...

Każda podróż rozpoczyna się od jednego drobnego kroku. I nie chodzi tu tylko o dalekie wojaże, z których przywozimy chwile, uchwycone na fotografiach. To także chęć poznawania nowych odczuć, czy zupełnie dla nas nowych dziedzin, z którymi nigdy nie mieliśmy wcześniej do czynienia. Każdy z nas ma taki moment, w którym postanawia odkryć coś nieznanego wcześniej. Rozpocząłem tą podróż właśnie miesiąc temu. Zacząłem poznawać tajniki japońskiej kaligrafii. Ktoś pomyślałby, że pisanie, trywialnie nazywając liter, nie może być fascynujące, ale jest! Zacznijmy może od początku.

Autorka, to absolwentka japonistyki. Spędziła pięć lat w Japonii, jest mistrzem kaligrafii japońskiej w stopniu 1. dana. Z tej fascynacji właśnie wzięła się ta publikacja"Prze-myśleć piękno.Estetyka kaligrafii japońskiej". W swojej książce autorka nie tylko przybliża nam stylistykę, tej niezwykłej formy pisanej, która swoją drogą pojawiła się w japońskiej kulturze, za sprawą chińskich mistrzów, ale i snuje opowieść o historii całego regionu. Jak zmieniała się pisownia poszczególnych znaków, jaki szczególny rytuał trzeba wykonać, podczas poszczególnych etapów. Tego wszystkiego dowiecie się z tej książki.

Droga pisma, to fascynująca podróż w głąb historii nie tylko Japonii. Każdy kto w jakimś stopniu interesuje się tymi pełnymi gracji pociągnięciami pędzla, powinien zaznajomić się z tym dziełem. Nie jestem znawcą, ale po lekturze, nawet taki laik jak ja odkrył coś co może fascynować, a zdaje się być czymś bez znaczenia. Oczywiście pozornie, bowiem shodō to coś więcej. Polecam, zachęcam do lektury.

Każda podróż rozpoczyna się od jednego drobnego kroku. I nie chodzi tu tylko o dalekie wojaże, z których przywozimy chwile, uchwycone na fotografiach. To także chęć poznawania nowych odczuć, czy zupełnie dla nas nowych dziedzin, z którymi nigdy nie mieliśmy wcześniej do czynienia. Każdy z nas ma taki moment, w którym postanawia odkryć coś nieznanego wcześniej. Rozpocząłem...

Kompendium wiedzy o kaligrafii. Doskonała!

Kompendium wiedzy o kaligrafii. Doskonała!