Lem nie miał sobie równych, jeśli chodzi o swobodne poruszanie się pomiędzy fikcją literacką a eseistyką. Taki właśnie nastrój czytelnicy odnajdą w Bibliotece XXI wieku. To trzeci po "Doskonałej próżni" i "Wielkości urojonej" tom, który w twórczości Lema nazywa się "Apokryfami". Pisarz sprawdzał w tych tekstach różne tony, stylistyki i autorskie punkty widzenia. Parodiował i eksperymentował. Często mieszają się tu istniejące poetyki powieściowe z poważnymi dociekaniami na temat natury wszechświata, przyszłości nauki i ludzkiej cywilizacji. Lem widzi kulturę jako zbiór tekstów. Czyta je, interpretuje, ocenia i zaprasza czytelników, aby robili to samo i zderzali swoje poglądy z jego literackimi ideami. Prowadzi to do czasem ostrych, a czasem zabawnych intelektualnych spięć, między tym, co dla nas zwyczajne, a tym, co niesie nieokiełznana wyobraźnia autora.

Niniejszą edycję tworzą w istocie dwie książki: "Prowokacja" (pierwsze wydanie w Wydawnictwie Literackim w 1984 roku) oraz "Biblioteka XXI wieku" (pierwodruk w Wydawnictwie Literackim w 1986 roku) – nigdy wcześniej te dzieła nie były publikowane łącznie jako osobny tom.

Ponadto w obecnym wydaniu tekst "One Human Minute" ukazuje się po raz pierwszy razem z rozdziałami II i III, które wcześniej nigdy nie ukazały się w języku polskim. Rozdziały te powstały w marcu 1983 roku i zostały dołączone do niemieckiego i angielskiego wydania. Do dziś w archiwum pisarza oraz archiwum Wydawnictwa Literackiego nie natrafiono na ślad oryginalnej wersji polskiej.