Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„ Ostatnim miejsce wolności w Ameryce jest miejsce parkingowe”. (Wstęp, s.12.)

Ciekawe, jakie miejsce wyznaczyliby mieszkańcy Polski, Norwegii, Meksyku czy Tuvalu?

„ Istnieli zawsze wagabundzi, włóczykije, wędrowni pracownicy, niespokojne duchy. Jednak teraz, w trzecim milenium, pojawiło się nowe koczownicze plemię. Ludzie, którzy nigdy nie przypuszczali, że zostaną nomadami, wyruszają w drogę. Rezygnują z tradycyjnych domów i mieszkań i przeprowadzają się do tego, co nazywa się czasem " nieruchomościami na kółkach”- do busów, kamperów z odzysku, szkolnych autobusów, pikapów z zabudowaną paką, przyczep kempingowych i najzwyklejszych sedanów. Zostawiają za sobą dylematy nie do rozwikłania …”.

Jessica Bruder, Nomadland. W drodze za pracą. Przekł. M. Tomczak, Wyd. Czarne, Wołowiec 2020, s. 10.

J. Bruder – amerykańska dziennikarka związana, m. in. z „New York Timesem”, by napisać Nomadland, spędziła trzy lata w drodze, przemierzając dwadzieścia cztery tysiące kilometrów.

Jeśli chcesz być dla czytelnika wiarygodnym reporterem, musisz zmierzyć się z drogą, ludźmi i ich problemami oraz światem, który każdego dopadnie (wcześniej czy później, czy tego chce, czy nie).

Jak napisał Grzegorz Wysocki z "Gazety Wyborczej" : „Reportaż Bruder to nie tylko opowieść o współczesnych nomadach, ale też o niewolniczej pracy, Amazonie, końcu ery emerytur, nierównościach i nowej walce klas. Przejmująca i niezbędna”.

* Wydawnictwo Czarne zasługuje na najwyższe noty:
• za wyczucie czasu w literaturze;
• znakomitych autorów;
• i świetne książki.

„ Ostatnim miejsce wolności w Ameryce jest miejsce parkingowe”. (Wstęp, s.12.)

Ciekawe, jakie miejsce wyznaczyliby mieszkańcy Polski, Norwegii, Meksyku czy Tuvalu?

„ Istnieli zawsze wagabundzi, włóczykije, wędrowni pracownicy, niespokojne duchy. Jednak teraz, w trzecim milenium,...

Rozwiń Zwiń

Annie Ernaux, Lata, przekł. K. Jarosz, M. Budzinska, Wyd. Czarne, Wołowiec 2022, wyd. I.

Książce Lata mogłaby przyświecać myśl zawarta w ostatnim zdaniu:
„ Uratować coś z czasu, w którym się już nigdy nie będzie”.

A. Ernaux wybrała Ortegę y Gasseta: „Mam tylko naszą historię, a ona nie jest nasza”
oraz
A. Czechowa z Trzech sióstr: „Tak. Zapomną. Taki nasz los, nic nie poradzimy. To, co się nam wydaje zasadnicze, znaczące, bardzo ważne, za jakiś czas - zostanie zapomniane albo okaże się nieważne. Pauza(…)”.

„ Znikną naraz wszystkie jak miliony obrazów przewijających się w głowach dziadków zmarłych pół wieku temu oraz nieżyjących rodziców. Obrazy ukazujące czas, (...), gdy było się dziewczynką pomiędzy istotami, które również znikły, jeszcze zanim przyszło się na świat”.

Annie Ernaux, Lata, przekł. K. Jarosz, M. Budzinska, Wyd. Czarne, Wołowiec 2022, wyd. I., s.11.

Annie Ernaux – prozaiczka, feministka, jedna z najważniejszych pisarek francuskich, absolwentka wydziału literatury współczesnej na uniwersytetach w Rouen i w Bordeaux. Nauczycielka języka francuskiego w gimnazjach i liceach, także w Narodowym Centrum Nauczania na odległość. Autorka ponad dwudziestu książek, m. in. Lat i Ciał.
Nagroda Nobla w 2022r.

W Latach A. Ernaux, będących wspomnieniami z lat minionych, mierzy się z przeszłością swoją i bliskich, tworząc jednocześnie biografię pokolenia od czasów powojennej młodości, przez kolejne dekady aż po epokę nowego wieku znaczoną cyfrą „2”.
Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, bowiem rynek księgarski pełen jest wspomnień, powrotów do przeszłości, dzienników, pamiętników i innych podobnych formatów.

Przypadek A. Ernaux wydaje być inny. Żadne z przeżyć, nawet najintymniejsze, nie zostanie czytelnikowi oszczędzone. I w tym mieści się wartość prozy autorki.
Nobel nie ma nic z przypadku!

Annie Ernaux, Lata, przekł. K. Jarosz, M. Budzinska, Wyd. Czarne, Wołowiec 2022, wyd. I.

Książce Lata mogłaby przyświecać myśl zawarta w ostatnim zdaniu:
„ Uratować coś z czasu, w którym się już nigdy nie będzie”.

A. Ernaux wybrała Ortegę y Gasseta: „Mam tylko naszą historię, a ona nie...

Rozwiń Zwiń

Thomas Sjoberg, Ingmar Bergman. Miłość, seks i zdrada.

We Wstępie do biografii czytamy:

„ Reżyserka Christina Olofsson wyraziła żal, że dyrektorzy wytwórni filmowych są tak ślepo zapatrzeni w Bergmana, że nie zauważają innych twórców. Zwróciła uwagę na piętno, które odcisnął na szwedzkim życiu kulturalnym, policzyła też ilu wielkich aktorów odkrył i wylansował.(…) Co z tego, że domagał się wolnej przestrzeni i w czasie prób do Bachmatek odgrodził się od reszty pracowników Opery w taki sposób, że jej dyrektor musiał przemykać się chyłkiem na palcach?(…)
Całkiem możliwe, że dla wielu ludzi stawianie takich żądań było nie do pogodzenia z prawem Jante, ale Bergman po prostu wymagał całkowitego i bezwarunkowego szacunku dla swojej pracy i wiedzy”.
Thomas Sjoberg, Ingmar Bergman. Miłość, seks i zdrada. Przekł. Wojciech Łygaś, s. 13.

* Prawo Jante, jak wyjaśnia autor biografii, ma związek z fikcyjnym duńskim miasteczkiem Jante, w którym rządzi zasada odnosząca się do jego mieszkańców, mówiąca, że: „ Nie jesteś nikim wyjątkowym. Nie próbuj wyróżniać się ani udawać lepszego od innych” (zasada - silnie zakorzeniona w mentalności Skandynawów, potępiająca wszelkie przejawy próżności, a ceniąca skromność, nawet przesadną).

W biografii Bergmana, jednego z największych reżyserów na świecie, Thomas Sjoberg, jak czytamy w podtytule Miłość, seks i zdrada, wiele miejsca poświecił kobietom, dzieciom, ślubom i rozwodom. Wyliczyć należałoby, m. in.
• zaręczyny z Mariannie von Schantz,
• romans z Karin Lannby,
• ślub z Elsen Fisher,
• narodziny ich córek Leny, później Evy oraz syna Jana,
• później rozwód z Else Fisher – Bergman,
• kolejny ślub z Ellen Lundstrom,
• narodziny bliźniaków: Matsa i Anny,
• nowy romans z Gun Grut,
• narodziny syna lill- Ingmara,
• rozwód z Ellen, ślub z Gun,
• romans z Herriet Andersson,
• początek romansu z Bibi Andersson,
• (…)
• romans z Liv Ullmann,
• narodziny ich córki Linn,
• (…),
• ślub z Ingrid von Rosen…

Biograf nie miał łatwego zadania, ale podołał!
Wielki reżyser, interesujące życie, ponadczasowa sztuka!
Warto sięgnąć po Ingmara Bergmana w wydaniu Thomasa Sjoberga.

Thomas Sjoberg, Ingmar Bergman. Miłość, seks i zdrada.

We Wstępie do biografii czytamy:

„ Reżyserka Christina Olofsson wyraziła żal, że dyrektorzy wytwórni filmowych są tak ślepo zapatrzeni w Bergmana, że nie zauważają innych twórców. Zwróciła uwagę na piętno, które odcisnął na szwedzki...

Rozwiń Zwiń

Colin Duriez,Tolkien. Niezwykłą biografia twórcy Śródziemia

„Tam właśnie ją zauważyłem, w księgarni. Książkę zatytułowana Hobbit z okładką przedstawiającą w powietrzu skrzydlatego smoka z wbitą w pierś strzałą.(…)
Dzisiaj trudno jest wyobrazić sobie świat bez opowieści J. R. R. Tolkiena o Śródziemiu, elfach, czarodziejach i hobbitach. Jego nazwisko jest wszędzie, od Tunbridge Wells aż do Toronto, od Kioto do Kapsztadu. Na długo przed filmami nakręconymi na ich podstawie książki Hobbit i Władca Pierścieni były popularne na całym świecie. Ich oddanymi i wiernymi czytelnikami byli zarówno hydraulicy, jak i doktoranci, informatycy i bogaci bankierzy, mechanicy samochodowi i nauczyciele, emeryci i dzieci”.

Colin Duriez, Przedmowa do: Colin Duriez,Tolkien. Niezwykła biografia twórcy Śródziemia, Tłum. M. Sowińska – Mann, s.9-10.


Jak przeczytamy na okładce: „Ta książka to niezwykłą biografia. To historia zamkniętego w sobie, wspaniałego i niezwykle ekscentrycznego profesora specjalistycznej dziedziny nauki, którego wyobraźnia stanowiła odpowiedź na nasz głód wzniosłych i pokrzepiających historii”.

W 1. rozdziale zatytułowanym „Tak naprawdę jestem hobbitem…” dowiemy się, że:
„ John Ronald Reuel Tolkien (…) urodził się 3 stycznia 1892 roku w Bloemfontein w południowej Afryce jako pierworodny syn angielskich obywateli Arthura Reuela i Mabel Tolkienów”.(s.16)

Jedną z pierwszych opowieści jaką przedstawia biograf, jest historia małego Johna biegnącego wśród wysokich traw i ukąszonego przez tarantulę (miała mieć wielkość ludzkiej dłoni). Kiedy wrócił z płaczem do domu, opiekunka cóż mogła zrobić? Wyssała jad. Niewykluczone, że był to początek odniesień do wielkich pająków i stworów zaludniających opowiadania przyszłego pisarza.
I tak niespiesznie toczy się opowieść aż po kres. Na wspólnym rodzinnym grobie przeczytamy:
Edith Mary Tolkien
Luthien
1889- 1971
John Ronald
Reuel Tolkien
Beren
1892- 1973

Biografia Tolkiena w wydaniu C. Durieza - to tekst wyjątkowy.
Czyta się go jak najlepszą powieść społeczno- obyczajową, bez chwili znużenia.
Tolkien – władcą Śródziemia, Duriez -władcą życia - twórcy Hobbita.

Colin Duriez,Tolkien. Niezwykłą biografia twórcy Śródziemia

„Tam właśnie ją zauważyłem, w księgarni. Książkę zatytułowana Hobbit z okładką przedstawiającą w powietrzu skrzydlatego smoka z wbitą w pierś strzałą.(…)
Dzisiaj trudno jest wyobrazić sobie świat bez opowieści J. R. R. Tolkiena ...

Rozwiń Zwiń

Życie na ziemi - wygnaniem

„Możemy szyć buty dla nóg, które za sto lat dopiero będą deptały ziemię. Nb. jeśli będzie jeszcze co deptać (…)” i dodaje: „życie nasze na ziemi jest wygnaniem, musieliśmy na to wygnanie przynieść ze sobą jakieś mgliste pojęcia o raju utraconym dzięki naszym grzesznym rodzicom. Wśród grozy życia i piekła na ziemi raz po raz odzywa się w nas nagle tęsknota do czegoś, co nie jest piekłem ani grozą, ani wygnaniem. Kto wie, czy misją pisarzy i artystów nie jest wychwytywanie i postaciowanie tych właśnie tęsknot i przeczuć”.

J. Wittlin, Blaski i nędze wygnania [w:] Kosmopolityzm i sarmatyzm. Antologia powojennego eseju polskiego. Wybór i oprac. D. Heck, Wrocław, 2003, s.259-260.

W niezwykle barwny sposób pisze o blaskach i nędzach wygnania J. Wittlin, poeta, powieściopisarz, tłumacz, m. in. Odysei, poruszający w swym eseju problemy twórczości literackiej na emigracji, wymieniając: T. Manna, E. M. Ciorana, F. Dostojewskiego, W Gombrowicza, J. Joyce'a.

Wspomniany Cioran zastanawiał się nad losem twórcy na wygnaniu, piszącym w obcym języku. Tego typu sytuację określa rodzajem heroicznej zdrady, gdyż zmienia się osobowość piszącego, następuje zerwanie z przeszłością, a więc po części z samym sobą. Cóż więc pozostaje? Zdaniem Ciorana – humor i wiara, w zależności od temperamentu.
Sam J. Wittlin nie rozumie, dlaczego nie można tych dwóch wartości pogodzić. I przywołuje jedną z fałszywych legend rozpowszechnianych u końca XIX w., mówiącą o tym, że niebo jest „beznadziejnie nudne, piekło zaś – jakimś niezwykle interesującym klubem „intelektualistów”, czymś w rodzaju super- P.E.N.- Klubu”. I powołuje się na sztukę G. B. Shawa Człowiek i nadczłowiek. Sam stwierdza, że „sama nuda jest piekłem”.

O innych poglądach Ciorana i kolejnych wygnańców,
także autora eseju, czytelniku, musisz przeczytać sam.

Esej J. Wittlina, zaczerpnięty z Orfeusza w piekle X X wieku,
wydany w Paryżu 1963r., pozostaje ciągle aktualny.

Życie na ziemi - wygnaniem

„Możemy szyć buty dla nóg, które za sto lat dopiero będą deptały ziemię. Nb. jeśli będzie jeszcze co deptać (…)” i dodaje: „życie nasze na ziemi jest wygnaniem, musieliśmy na to wygnanie przynieść ze sobą jakieś mgliste pojęcia o raju utraconym dzięki naszym ...

Rozwiń Zwiń

Dzieje upadku rodziny

" Dom! Dom matki! Nasz rodzicielski dom! Byliśmy w nim tacy szczęśliwi! Mamy go sprzedać…
Senator znowu wzruszył ramionami.
- Wierzaj, dziecko, wszystko to, co możesz mi przypomnieć, wzrusza mnie tyleż co i ciebie…
Ale nie są to argumenty, lecz sentymenty. W sali bilardowej żyje sobie swobodnie rodzina kotów, a gdzie się ujdzie parę kroków, podłoga grozi zawaleniem. (...)Tylko sprzedać, tylko sprzedać!(…)
- Nasz dom!- szepnęła...(…).
- No tak, Toniu, podobnie zapewne myśleli ci, którzy musieli opuścić ten dom wówczas, gdy dziadek go kupował. Stracili pieniądze, musieli się wyprowadzić, wymarli i wyginęli. Na wszystko przychodzi czas".

T. Mann Buddenbrookowie. Dzieje upadku rodziny, przeł. E. Librowiczowa, T. I-II., s. 208-210.


W zacytowanym fragmencie Buddenbrooków dom został sprzedany za osiemdziesiąt siedem tysięcy marek, co stanowiło dwadzieścia dziewięć tysięcy talarów. Tak wielkimi krokami zbliżał się upadek kupieckiej rodziny z Lubeki (choć nazwa miasta nigdy nie padnie), zacnego rodu, który na kartach sagi rodzinnej opisał niemiecki laureat nagrody Nobla z 1911 r., T. Mann. Dzieje rodziny obejmują trzy pokolenia: dziadków- Jana i Antoinetty Duchamp, ojców- Jana (zwanego Jeanem) i Elżbiety Kroger i pokolenia wnuków- Thomasa, Christiana, Toni i Klary. Saga rodzinna ujęta w lata 1835-1877- to dzieje narodzin, ślubów, chrzcin, pogrzebów, uczt, Wigilii, spotkań rodzinnych, wyjazdów, pracy, handlu, transakcji pokazanych na tle Wiosny Ludów (1848), wojny prusko - austriackiej (1866), powstania Związku Północnego (1867), a później Cesarstwa Niemieckiego (1871).

Dom, przypomina żywy organizm, podlega takimi samym prawom jak ludzkie życie. Jest czas budowania, rozkwitu i czas tracenia - czytamy w Biblii, podobnie myśli Thomas Buddenbrook, potomek Jeana i prawnuk Jana. „Na wszystko przychodzi czas”- powie Toni, nakazując dziękować Bogu, że ktoś zechce kupić ich zrujnowane gniazdo rodzinne. Trzeba ocalić, co się da i podzielić sprawiedliwie na pozostałych. Nie pomogą tu żadne sentymenty. W chwili śmierci rodziców - właścicieli domu, rodzina uświadamia sobie, jak destrukcyjny bywa czas, który odbiera siły witalne i chęć działania, który zmusza do pogodzenia się z utratą tego, co zgromadził i ratowania tego, co pozostało.


* Upadek rodziny Buddenbrooków odzwierciedla prostą prawdę życiową: pierwsze pokolenie buduje potęgę domu, drugie pomnaża majątek, a trzecie trwoni.

Dzieje upadku rodziny

" Dom! Dom matki! Nasz rodzicielski dom! Byliśmy w nim tacy szczęśliwi! Mamy go sprzedać…
Senator znowu wzruszył ramionami.
- Wierzaj, dziecko, wszystko to, co możesz mi przypomnieć, wzrusza mnie tyleż co i ciebie…
Ale nie są to argumenty, lecz sentymenty. W sal...

Rozwiń Zwiń

„ I jaki jest sens budzić się rano, jeśli człowiek nie próbuje zrównoważyć ogromu znanych sił świata jakąś potęgą z własnego życia”.
Don DeLillo Podziemia


„ Marten Winckelstroop dorastał z dwiema ułomnościami. Nie miał ojca i był mańkutem.(...)
...roku Pańskiego 1957 mały Marten wraz z innymi drżącymi ze strachu, gładko przyczesanymi siedmiolatkami z okolicy dostał się pod skrzydła i opiekę panny Bolster, nauczycielki szkoły podstawowej w Oosterby.(…) Wielu twierdziło, że była tam od zawsze. To wcale nie głupia myśl, że i ona była zrobiona z cegły, z tych, co zostały po wybudowaniu szkoły.(…)
I jeszcze jedno - leworęczność była przez nią surowo zabroniona. Definitywnie. I nieodwołanie.”
Hakan Nesser, Stowarzyszenie leworęcznych, przekł. I Jędrzejewska, s. 11-12.

H. Nesser – to znany szwedzki autor powieści i opowiadań kryminalnych, znany z dwóch cykli kryminalnych – jeden z komisarzem Van Veeterenem, drugi, z inspektorem Gunnarem Barbarottim.

25 stycznia 1958 r. około siódmej wieczorem na strychu Martena w obecności Rejmusa zostanie założone Stowarzyszenie Leworęcznych, mające swój statut, swoje zebrania, karty członkowskie, także egzamin dla nowych członków. Marten i Rejmus nie muszą zdawać żadnego egzaminu, gdyż są jego założycielami.

H. Nesser – Mistrz szwedzkiego kryminału w doskonałej formie.
Stowarzyszenie Leworęcznych – idealnym kryminałem na piątkowy wieczór.
* warto też odkryć zagadkę cytatu Don DeLillo.

„ I jaki jest sens budzić się rano, jeśli człowiek nie próbuje zrównoważyć ogromu znanych sił świata jakąś potęgą z własnego życia”.
Don DeLillo Podziemia


„ Marten Winckelstroop dorastał z dwiema ułomnościami. Nie miał ojca i był mańkutem.(...)
...roku Pańskiego 1957 mały Marten ...

Rozwiń Zwiń