Koniec eksperymentu "Arka"

„...coś tu nie jest w porządku. Było tu kiedyś życie, a potem wybuchła gwiazda i w jednej sekundzie wszystko się skończyło... (…) Kalekie drzewa, wątła trawka i wszystko wokół przesycone jest śmiercią. Zapach śmierci, rozumiesz? Nawet gorzej - zapach byłego życia!”

Powieść „Koniec akcji »Arka«” powinien przeczytać każdy entuzjasta skoków narciarskich, albowiem w oryginale książka nosi tytuł „Małysz”.

Ale do rzeczy. Gdzieś w dalekich ostępach Kosmosu umiera planeta Panta. Tak się zdarza i nie ma to związku ani z samochodami spalinowymi, ani tym bardziej z bąkami spod krowich ogonów. Nasze Słońce też zmieni się w czerwonego nadolbrzyma i zgaśnie. Dobra wiadomość – zwłaszcza dla podopiecznych ministry Nowackiej – jest taka, że jeszcze nie w tym roku.

A zatem Panta umiera, zaś ziemianie ruszają na pomoc swoim kosmicznym pobratymcom. Wypatrzyli już planetę, która wydaje się na tyle przyjazna, że może można by ją było skolonizować przenosząc tam zagrożonych zagładą mieszkańców Panty. Decyzję o ewentualnym przesiedleniu muszą jednak poprzedzić studia i badania, które przeprowadzi czwórka wysłanych na planetę naukowców. W skład ekspedycji wchodzą: dowódca Jakub Van der Hoose, z zawodu lekarz; ksenopsycholog Giennadij Komow – kierownik projektu, członek Komitetu ds. Kontaktu; biolog Maja Głumowa oraz technik cybernetyk Stanisław Popow. To on opowiada tę historię.

(Wzajemna sympatia jaką darzyli się bracia Strugaccy i Lem pozwala mi przypuszczać, że narrator nie przypadkiem nosi imię naszego znakomitego rodaka).

Pierwsze wrażenia wydają się być dość pozytywne, gdyż „parametry planety są optymalne, wyjątkowe. Aktywność biologiczna prawie zerowa, atmosfera, hydrosfera, klimat, bilans termiczny – wszystko jak na zamówienie dla projektu »Arka«”. Z czasem jednak sytuacja ulega zmianie, bowiem na stacji dochodzi do różnych dziwnych zjawisk. Najbardziej spektakularne z nich to głosy, które w swoich głowach zaczynają słyszeć poszczególni członkowie ekipy badawczej. Sytuacja robi się patowa...

„Koniec akcji »Arka«” nie należy do powieści akcji. Właściwie niewiele się w niej dzieje, mimo że dzieje się bardzo dużo. Książka nacechowana jest wizjonerstwem, ma specyficzny nastrój jakby żywcem przeniesiony z baśni braci Grimm, a niesie tak głębokie humanistyczne przesłanie, że czytając - trudno nie ulec wzruszeniu. Mnie wzruszyła. Tematyka powieści uchroniła ją przed zestarzeniem się, bo pytania stawiane w niej przez braci Strugackich, wciąż są aktualne.

Jako kobietę, bardzo mnie ucieszyła wspaniale wykreowana postać Mai Głumowej. To mocny atut tej książki. Maja nie ma nic wspólnego ze zbanalizowanym i szmirowatym kobiecym stereotypem, tak chętnie powielanym i lansowanym przez wielu pisarzy czy twórców filmowych. Jest naukowcem, profesjonalistką w każdym calu. Konkretna, rzetelna, solidna i odważna, do tego obdarzona inteligentną wrażliwością, która wyróżnia ją spośród członków załogi in plus. Takie postaci kobiece lubię i z takimi chciałabym mieć do czynienia.

Jeśli nie zawsze, to przynajmniej jak najczęściej.

„...coś tu nie jest w porządku. Było tu kiedyś życie, a potem wybuchła gwiazda i w jednej sekundzie wszystko się skończyło... (…) Kalekie drzewa, wątła trawka i wszystko wokół przesycone jest śmiercią. Zapach śmierci, rozumiesz? Nawet gorzej - zapach byłego życia!”

Powieść „Koniec akcji »Arka«” powinien przeczytać każdy entuzjasta skoków narciarskich, albowiem w oryginale...

Jedno z lżejszych, dość jednowątkowych dzieł Strugackich.

Jedno z lżejszych, dość jednowątkowych dzieł Strugackich.

Minęło kilka miesięcy od mojego pierwszego spotkania z twórczością braci Strugackich. W drugiej połowie XX wieku Arkadij i Borys byli jednymi z najbardziej znaczących twórców science-fiction zarówno w Rosji, jak i w państwach satelickich tworzących tzw. blok wschodni. W ramach serii Fantastyka - Przygoda, stworzonej przez Wydawnictwo Iskry w 1966 roku, na przestrzeni dekad, ukazało się około dziesięciu tytułów braci Strugackich. Arkadij był z wykształcenia tłumaczem, Borys astronomem, razem stworzyli wiele dzieł, które wpisały się do kanonu światowej fantastyki naukowej, jako książki ważna i znaczące.

"Koniec akcji »Arka«" to powieść z 1971 roku, która zabierze Was na nieznaną planetę, na której garstka astronautów przygotowuje podwaliny do założenia kolonii, dla mieszkańców jakiejś planety zaprzyjaźnionej z Ziemią. Głównym bohaterem i jednocześnie narratorem jest Staszek Popow - cybernetyk sprawujący pieczę nad robotami budującymi podstawową infrastrukturę dla przyszłych kolonistów. Planeta wydaje się być niezamieszkała, wręcz sterylna, pozbawiona choćby bakterii. Jest za to woda i roślinność. Dla przyszłych kolonistów miejsce wprost idealne, ale już po kilku dniach Staszek zaczyna czuć czyjąś obecność i słyszeć głosy. Początkowo myśli, że wariuje, że ma zwidy, ale szybko okazuje się, że sprawa nie jest taka prosta, a planeta nie do końca jest opuszczona. Wkrótce dochodzi do kontaktu...

No właśnie, mieszkaniec planety, nazywający sam siebie Małym, okazuje się być nie do końca kosmitą, ale i też nie do końca człowiekiem. Potomek ludzi, od niemowlęctwa wychowywany przez... No właśnie, kogo? "Koniec akcji »Arka«" ma jedną fundamentalną tajemnicę: czy Mały jest sam, czy jednak stoi za nim tubylcza cywilizacja, która gdzieś się chowa? No właśnie, tylko gdzie? Na powierzchni przecież nie ma śladów żadnej bytności. Właściwie większa część akcji orbituje wokół właśnie tego sekretu, tworząc niezwykłą atmosferę powieści. Arkadij i Borys Strugaccy stworzyli historię kameralną, bez wielkich fabularnych fikołków, bez dynamiki rodem z "Obcego" czy rozmachu "Hyperiona". Mimo tego, losy dosłownie kilku bohaterów (mamy tu ich zaledwie pięciu + dwóch epizodystów) śledziłem z zapartym tchem, a ich historia wciągnęła mnie na tyle mocno, że przepadłem.

Ale w czym tkwi siła przyciągania tej powieści? W "Koniec akcji »Arka«" Strugaccy wykorzystują motyw Mowgliego z "Księgi dżungli", jest on bardzo wyrazisty i silny, mamy też tajemnicę zaginionych cywilizacji i podboju kosmosu, ale - tu znowu zaznaczę - bez fajerwerków. Jest to raczej spokojna opowieść, pozbawiona przemocy i powszechnej wówczas politycznej propagandy. Jest za to trochę filozofii i etyki, a także wizja tego w jakim kierunku rozwinie się ludzkość w przyszłości. Strugaccy zadają też wiele pytań natury egzystencjalnej, zresztą sam kontakt kosmonautów z tubylcem w dużej mierze ma właśnie taki charakter. Mały ma naturę filozofa, zadającego mnóstwo pytań i stara się zrozumieć otaczający go wszechświat. Jednocześnie kontaktujący się z nim kosmonauci - na skutek rozmowy z nim - też zaczynają mieć wątpliwości różnej natury, w tym moralne i etyczne. "Koniec akcji »Arka«" to fantastyka w starym, dobrym stylu i czytanie tej powieści sprawiło mi cholernie wielką przyjemność, zwłaszcza, że początek tego roku przyniósł mi książki, które nie wzbudziły we mnie jakiegoś przesadnego zachwytu. Dzieło Strugackich było więc dla mnie miłym zaskoczeniem i kolejnym bodźcem, aby poznać inne powieści tych rosyjskich autorów.

Jeśli chodzi o samo wydanie, ja mam to pierwsze, z 1975 roku z okładką Kazimierza Hałajkiewicza i w przekładzie Ireny Lewandowskiej (zresztą, innego przykładu chyba nie ma). Wiem, że na początku XXI wieku Wydawnictwo Amber wznowiło tę powieść pod nieco zmienionym tytułem: "Koniec eksperymentu »Arka«", ale co pierwsze wydanie, to pierwsze wydanie, a dodatkowo mój egzemplarz ma defekt w postaci jednej składki wklejonej do góry nogami. Może gdy drukowali tę książkę, w Łódzkiej Drukarni Dziełowej ktoś miał zbyt mocno zakrapiane urodziny? 😉 W każdym razie, takie mankamenty dodają smaczku minionej epoki. 😀

Po "Koniec akcji »Arka«" warto sięgnąć, do czego Was zachęcam. Zachęcająca jest też cena tej książki na rynku wtórnym, bo - siłą rzeczy - tylko taki wchodzi w grę. Buszując po internetowych antykwariatach, bez problemu dorwiecie ofertę poniżej dyszki, a nawet i za piątaka powinniście znaleźć. Jakiś Kurvinox z "Kapitana Bomby" powiedział kiedyś: "Gratis, to uczciwa cena", ale poniżej dziesiątaka też brzmi rozsądnie. 😆

mroczne-strony.blogspot.com

Minęło kilka miesięcy od mojego pierwszego spotkania z twórczością braci Strugackich. W drugiej połowie XX wieku Arkadij i Borys byli jednymi z najbardziej znaczących twórców science-fiction zarówno w Rosji, jak i w państwach satelickich tworzących tzw. blok wschodni. W ramach serii Fantastyka - Przygoda, stworzonej przez Wydawnictwo Iskry w 1966 roku, na przestrzeni dekad,...

Byłaby rewelacyjna, ale rażą mnie jednak te matczyno-kobiece wątki. Do siabła, czemu młody jak widzi randomowego faceta nie piszczy "ta-ta", no ale.
Jest jak jest, pisane to było w czasach kiedy kobieta była wyłacznie matką.
Kwestia człowieczeństwa, za to, nie zestarzała się ani trochę. Pytania, wątpliwości, co nas kształtuje, co ma ostateczny wpływ i czy aby ten ludzki wpływ jest najszczęśliwszy?

Byłaby rewelacyjna, ale rażą mnie jednak te matczyno-kobiece wątki. Do siabła, czemu młody jak widzi randomowego faceta nie piszczy "ta-ta", no ale.
Jest jak jest, pisane to było w czasach kiedy kobieta była wyłacznie matką.
Kwestia człowieczeństwa, za to, nie zestarzała się ani trochę. Pytania, wątpliwości, co nas kształtuje, co ma ostateczny wpływ i czy aby ten ludzki...

Książka zawiera próbę odpowiedzi na pytanie, co ważniejsze - zaspokojenie ciekawości i pędu do wiedzy, wręcz obowiązku jej zdobywania i uzupełniania czy też ludzkie uczucia i empatia wbudowana i powodująca niektórymi z nas. Sama książka ciekawa ale denerwująco sygnalizująca istnienie zagadek bez podawania ich rozwiązań. To bardzo charakterystyczna maniera dla autorów z tamtych lat i zbliżonych do naszej szerokości geograficznych. Już trochę się do tego przyzwyczajam ale wciąż mam refleksję, że pozostawianie czytelnika literatury SF z takimi niedokończonymi konceptami, z materiałem gotowym do kontynuacji w kolejnych częściach, które nigdy nie powstały jest po prostu nie w porządku.

Książka zawiera próbę odpowiedzi na pytanie, co ważniejsze - zaspokojenie ciekawości i pędu do wiedzy, wręcz obowiązku jej zdobywania i uzupełniania czy też ludzkie uczucia i empatia wbudowana i powodująca niektórymi z nas. Sama książka ciekawa ale denerwująco sygnalizująca istnienie zagadek bez podawania ich rozwiązań. To bardzo charakterystyczna maniera dla autorów z...

Jestem pozytywnie zaskoczony tą pozycją. Nie wiem, czego się spodziewałem - może laserów itd., aczkolwiek klimat - zwłaszcza początku - przedni. Czułem się jak w powieści grozy.
Olbrzymi plus za inność "obcego", a także sposób wyrażania. Przekonało mnie to, że tak mogłoby takie coś wyglądać.

Niestety, nie wszystko było idealne. Ładnie ktoś napisał, że niektórzy zachowywali się jak sfochowane dzieci, zupełnie nieadekwatnie do stanowisk i misji, której się podjęli.

Brakowało mi także nieco rozwinięcia kwestii obcych, minimalnych choćby wyjaśnień - aczkolwiek rozumiem, że pozwoliło to zachować nimb tajemniczości.

Polecam właśnie dla osób, które w SF spotykają się jedynie z laserami i wojnami.
Tu jest tajemniczo i ciekawie, choć nie wątpię, że specyficzny sposób prowadzenia powieści może niektórych znużyć.
Wartkiej akcji brak.

Jestem pozytywnie zaskoczony tą pozycją. Nie wiem, czego się spodziewałem - może laserów itd., aczkolwiek klimat - zwłaszcza początku - przedni. Czułem się jak w powieści grozy.
Olbrzymi plus za inność "obcego", a także sposób wyrażania. Przekonało mnie to, że tak mogłoby takie coś wyglądać.

Niestety, nie wszystko było idealne. Ładnie ktoś napisał, że niektórzy zachowywali...

To sf z długim stażem. I jak widać (lub słychać) nie trzeba potężnego arsenału środków, by opowiedzieć dobrą historię. Świetna i niezbyt długa historia o tym, że warto trochę poczekać, a życie może spłatać niesamowitego figla. Ale czy to dobre zrządzenie losu?
Polski tytuł nie podobał mi się przed laty (bo zwodniczy),nie podoba mi się i teraz :)

To sf z długim stażem. I jak widać (lub słychać) nie trzeba potężnego arsenału środków, by opowiedzieć dobrą historię. Świetna i niezbyt długa historia o tym, że warto trochę poczekać, a życie może spłatać niesamowitego figla. Ale czy to dobre zrządzenie losu?
Polski tytuł nie podobał mi się przed laty (bo zwodniczy),nie podoba mi się i teraz :)

Opowieść o człowieczeństwie. O tym co człowieka definiuje. Proza momentami trudna i niejasna – przynajmniej dla mnie, ale warta tego, by po nią sięgnąć i zastanowić się nad tym jak działania człowieka wpływają na kształtowanie się świata, w tym innych ludzi.

Opowieść o człowieczeństwie. O tym co człowieka definiuje. Proza momentami trudna i niejasna – przynajmniej dla mnie, ale warta tego, by po nią sięgnąć i zastanowić się nad tym jak działania człowieka wpływają na kształtowanie się świata, w tym innych ludzi.

Świetnie napisana książka. Od razu przeniosła mnie w wyjałowiony, zimny i pusty świat. Ale czy na pewno pusty? Po przeczytaniu miałam więcej pytań niż odpowiedzi i dlatego ta książka zostanie na długo w mojej pamięci.

Świetnie napisana książka. Od razu przeniosła mnie w wyjałowiony, zimny i pusty świat. Ale czy na pewno pusty? Po przeczytaniu miałam więcej pytań niż odpowiedzi i dlatego ta książka zostanie na długo w mojej pamięci.

Książa ciekawa trochę ciężka. Na co po co dlaczego niestety się nie dowiedziałem. Pomysł ciekawy tylko tyle.

Książa ciekawa trochę ciężka. Na co po co dlaczego niestety się nie dowiedziałem. Pomysł ciekawy tylko tyle.