Emilia Padoł

Próba odpowiedzi na pytanie o orientację seksualną czy tożsamość płciową osób żyjących przed rewolucją seksualną, czy nawet - jak w przypadku Rodziewiczówny - w XIX wieku, jest ryzykowne. Głównie dlatego, że takie kategorie jeszcze wtedy nie istniały. Łatwo tutaj popaść w anachronizm, w pochopne, nie poparte źródłami domysły, myślenie ideologiczne. Ruch LGBT+ czy queer potrzebuje swojej historii, swoich bohaterów - łatwo tutaj popaść w naginanie historii czy biografii dla potrzeb politycznych. Emilia Padoł podchodzi do tematu niezwykle uczciwie, udaje się jej uniknąć anachronizowania czy zbytniej ideologizacji dyskursu. Przedstawia fakty, cytuje źródła, analizuje postaci powieści, stawia wiele pytań - ale nie udziela na nie jednoznacznej odpowiedzi. Owszem, posługuje się współczesnymi kategoriami - próbuje postawić niejednoznaczną tożsamość płciową bohaterki i jej orientacji seksualnej w świetle obecnych norm kulturowych i społecznych, sięga po ekspertyzę seksuologów. A jednak jej nie nagina - wyjaśnia, czym jest identyfikacja płciowa i unika jednoznacznej odpowiedzi co do Rodziewiczówny, gdyż tylko ona mogłaby na to pytanie odpowiedzieć. To ważny, ale oczywiście tylko jeden z wątków tej biografii. Autorka kreśli szeroki kontekst kulturowy, który dzisiejszemu czytelnikowi jest raczej obcy: polskie ziemiaństwo między uwłaszczeniem chłopów a odzyskaniem niepodległości. Bez tego trudno zrozumieć złożoność tej postaci - katoliczki, patriotki, ale i antysemitki. Nie wybiela jej, ale i pochopnie nie ocenia. Przedstawia jej złożoną osobowość na tle rozmaitych uwarunkowań kulturowych, w które jest mimowolnie uwikłana. Rysuje ją na tle dynamicznych przemian społecznych - w świetle feminizmu, dyskursu postkolonialnego, adaptowanego do sytuacji polskich chłopów i ich uprzedmiotowienia. To jest też moim zdaniem książka dobra literacko, czyta się ją dobrze. Trzeba nam więcej takich książek.