Ann-Helén Laestadius

Okładka „Kradzieży” mogłaby sugerować radosną opowieść o oglądanym przez różowe okulary świecie pełnym reniferów. Nic bardziej mylnego - jest to dość ponura i krwawa historia o okrucieństwie, dyskryminacji i samotności, rozgrywająca się na pograniczu Szwecji i Norwegii, w północnej części tych krajów, nazywanej potocznie (co zdaniem tych, którzy tam mieszkają jest ponadto przejawem pogardy) Laponią, choć jej prawidłowa nazwa to Sápmi. Osią narracyjną, wokół której jest zbudowana akcja, jest jedno, konkretne zabójstwo renifera, którego przypadkowym świadkiem była jego dziewięcioletnia wówczas właścicielka – wywodząca się z rdzennej ludności (Saamów) Elsa. Nie jest to ani pierwszy, ani ostatni zabity w ten sposób renifer, jednak ta konkretna śmierć kładzie się cieniem na życiu dziewczynki. Autorka książki, sama saamskiego pochodzenia, snuje wokół tego wciągającą, choć dość przerażającą opowieść o relacjach między Saamami a Szwedami, o dyskryminacji i izolacji, o słabości instytucji państwowych, przyzwoleniu na przemoc, zmianach klimatycznych a wreszcie o olbrzymiej samotności. W tej książce samotni są chyba wszyscy. I Elsa, i każdy z członków jej rodziny, dyskryminowani i dyskryminujący. Tu nikt nie umie ze sobą rozmawiać, a już na pewno nie o tym co ważne, o tym co w uczuciach. Tradycja staje się tu zarówno dumą, jak i przekleństwem. „Bycie Saamem wiązało się z tym, że cały czas nosiło się ze sobą swoją historię, jako dziecko dostawało się ciężki bagaż i trzeba było wybrać, czy weźmie się go na barki, czy też nie. Ale jak znaleźć w sobie odwagę, by dokonać innego wyboru niż kontynuowanie rodzinnych tradycji i przekazywanie dziedzictwa dalej?” Tradycja to przy tym również tradycyjny podział ról. Świat Saamów jest bardzo patriarchalny – również w XXI wieku, w którym dzieje się akcja. Bycie w nim dziewczynką, a później kobietą oznacza tyle, że raczej nikt nie będzie z Ciebie dumny, bez względu na to, jaką drogę wybierzesz. Przygnębiająca lektura, jedna z wielu podobnych, coraz głośniejszych ostatnio historii o mniejszościach. Czytaliśmy już o odległej Kanadzie i zbrodniach na tamtejszej rdzennej ludności. Głośno było o Narodzie Osagów, a to za sprawą książki Granna i filmu Scorsesee’go. Nam, w Polsce, najbliżej (w każdym razie pod względem kilometrów) do Saamów – jakoś ciągle jednak ich historie nie wybrzmiały wystarczająco głośno.