Mirko Kovač

„Każdy pisarz musi mieć jeden niedokończony rękopis, nad którym będzie stale pracował, poprawiał go, bo pisanie to sprawa intymna, akt rozpusty”. Pozostając w zgodzie z ową zasadą, Mirko Kovač bardzo długo kreślił i redagował rękopis, który miał stać się jego opus magnum. Zapewne z uczuciem ulgi i spełnienia zdążył ukończyć pracę przed własną śmiercią. „Miasto w lustrze” jest więc dziełem na wskroś przemyślanym, drgającym zgodnie z rozbudzonym wahadłem zmieniających się ludzkich nastrojów. Celem nadrzędnym Kovača jest kwestia rozliczenia z przeszłością. Jak sam pisze: „Gdy skończę tę książkę, zapomnę też o całym rodzie, do tego momentu jednak muszę się jeszcze wspiąć na rodzinne drzewo genealogiczne i rozkołysać jego gałęzie, z których, póki trwa cała ta awantura, spadać będą zgniłe owoce”. Chorwacki prozaik podnosi więc kolejne „rodzinne jabłka”, nadgryza je, a następnie skrzętnie chowa, aby wyciągnąć i w pełni posmakować w zupełnie innym miejscu. Tak oto zwodzi i droczy się ze mną, operując przy tym plastycznym językiem oraz aurą bałkańskiej sagi. Ale nie dajmy się nabrać, to nie kronika rodzinna. Głównym bohaterem nie jest tym bardziej Dubrownik, jak sugeruje blurb. Jest to bowiem w pierwszej kolejności książka o samym Kovaču. Trzeba przy tym pamiętać, że „wszystko, co pisarz zamienia w literaturę, jest tylko fikcją, rzeczywistość natomiast dopiero jako fikcja ma sens”. „Miasto w lustrze” składa się z mgnień, z krótkich mrugnięć, rejestrowanych przez pamięć i złączonych indywidualną, zależną od pamięci siecią skojarzeń. Gdyby w Dubrowniku lub jego okolicach znajdowało się „Ucho Igielne”, zapewne po taki tytuł sięgnąłby autor. Cóż, Myśliwski miał na tym polu asa w rękawie. Niestety po początkowym zachwycie, w którymś momencie zupełnie przestaje iskrzyć. Zaczyna wtedy doskwierać schematyczność poszczególnych rozdziałów. Doceniam rodową spowiedź autora, ale wydaje się, że to jemu była ona dużo bardziej potrzebna niż czytelnikom. W swoim rachunku, który wystawia przeszłości, piętnuje krewnych, usprawiedliwia własne błędy, chełpiąc się równocześnie swoimi osiągnięciami i niepokorną artystyczną duszą. Sam zaznacza zresztą, że jego książki to wyraz jego upodobań, tego zaś się nie sprzedaje. Owszem, tego nie zawsze warto też doczytać, chciałoby się dodać. Trzeba jeszcze docenić sam epilog, wypełniony szczerą synowską nostalgią. Więcej tu jednak bufonady Pana Pisarza niż jego błyskotliwych przemyśleń. W tej ostatniej kwestii nie pomaga też koślawa momentami robota tłumacza. Gdyby można było wystawiać oceny za dwie połowy lektury, dałbym 8 za pierwszą i 4 za drugą. Wychodzi więc za całość całkiem niezła w sumie szóstka. Wszystkie cytaty pochodzą rzecz jasna z pierwszej połowy tej książki.