„Szalona miłość. Chcę takiego jak Putin. Reportaże z Rosji”, Barbara Włodarczyk

Barbara Włodarczyk jest dziennikarką, byłą korespondentką TVP w Moskwie, autorką książek „Nie ma jednej Rosji” oraz „Szalona miłość. Chcę takiego jak Putin. Reportaże z Rosji”. W czasie swojej pracy Włodarczyk miała okazję zadać Putinowi pytanie podczas jednej z konferencji, uczestniczyła również w jego spotkaniu z byłą kanclerz Niemiec Angelą Merkel. W „Szalonej miłości” autorka książki podejmuje się odpowiedzi na często zadawane po wybuchu wojny w Ukrainie (choć reportaż ukazał się wcześniej) pytanie: „Jak to możliwe, że Rosjanie popierają Putina?”.

Barbara Włodarczyk rozmawia z Rosjanami mieszkającymi na tzw. głubince, czyli prowincji. Dla nich każda zmiana w ciągu kilkudziesięciu ostatnich lat kończyła się źle. To właśnie na głubince usłyszała: „Do Putina się przyzwyczailiśmy, a jak przyjdzie kto inny, to zacznie wprowadzać nowe porządki. Najważniejsze, żeby nie było gorzej”. Dodała również, że do napisania książki zainspirował ją żart: „Francuz ma żonę i kochankę. Kocha kochankę. Żyd ma żonę i kochankę. Kocha mamę. Rosjanin ma żonę i kochankę. Kocha Putina”. I aby poszukać objawów tych miłości, przemierzyła całą Rosję.

Książka Barbary Włodarczyk uzyskała od użytkowników i użytkowniczek lubimyczytać.pl średnią ocen 7,3/10. Jak napisała o niej użytkowniczka Dorota:

„Jak nakarmić dyktatora”, Witold Szabłowski

A skoro o dyktatorach mowa, warto sięgnąć także po książkę Witolda Szabłowskiego, który postanowił przyjrzeć się działaniu autorytarnej machiny dosłownie od kuchni. Autor przez kilka lat próbował dotrzeć do kucharzy Fidela Castro, Pol Pota, Saddama Husajna czy Envera Hodży. Udało mu się zdobyć ich zaufanie, dzięki czemu czytelnicy i czytelniczki mogą poznać ciekawostki związane z tym, czy kulinarne dzieła miały wpływ na polityczne rozgrywki, i co jadł Pol Pot, gdy niemal 2 miliony Khmerów umierały z głodu. Pracując w kuchniach dyktatorów, kucharze nierzadko mieli bowiem dostęp do ważnych wiadomości, których lepiej nie było dalej rozpowszechniać. Jak powiedział reporterowi jeden z jego rozmówców:

Użytkowniczka Karolina_Laprus napisała o „Jak nakarmić dyktatora” tak:

Warto też dodać, że inny reportaż Szabłowskiego, „Rosja od kuchni. Jak zbudować imperium nożem, chochlą i widelcem”, to – jak zaznacza sam pisarz – „książka o tym, jak Rosja wykorzystuje kuchnię w służbie budowania swojego imperium”. Utwór, o czym pisaliśmy już wcześniej, zostanie wydany w Stanach Zjednoczonych przez Penguin Random House. 

„Zachód słońca na Santorini”, Dionisios Sturis

Dionisios Sturis urodził się w Grecji, wychował w Polsce i część swoich książek poświęcił właśnie tym dwóm krajom. Miłośnicy i miłośniczki gotowania mogą sięgnąć po „Kalimerę. Grecką kuchnię radości”. Ci, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej o Grecji lub/i polsko-greckiej historii – po „Gorzkie pomarańcze” i „Nowe życie. Jak Polacy pomogli uchodźcom z Grecji”. Gdy wpiszecie w Google frazę „Zachód słońca na Santorini”, najpierw rzeczywiście pokaże wam się informacja, o której godzinie można się tego zachodu nad wyspą spodziewać, a potem już znajdziecie wiadomości o książce Dionisiosa Sturisa.

Reportaż jest kontynuacją „Gorzkich pomarańczy”, jednak można go czytać również niezależnie od wcześniejszej książki. Sturis pisze o tym, co to znaczy „mieć pochodzenie”, „być Grekiem” i w jaki sposób faszystowskie bojówki identyfikują tych, którzy nie są wystarczająco greccy. Autor ukazuje w swojej książce „ciemniejszą stronę Grecji”. Jak napisała publicystka lubimyczytać.pl Aleksandra Przybylska, „Zachód słońca na Santorini”:

„Burka w Nepalu nazywa się sari”, Edyta Stępczak

Fascynacja Edyty Stępczak Nepalem zaczęła się w liceum, gdy pojawiło się marzenie o wyjeździe w Himalaje. Z czasem autorka reportażu o kobietach w tym kraju zaczęła sięgać po wszelkie dostępne pozycje związane właśnie z Nepalem. Wszystkie jednak dotyczyły tematyki górskiej, więc po pierwszej wizycie Stępczak stwierdziła, że musi tam powrócić. Jeśli Nepalczycy kojarzą się wam z dobrodusznymi, drobnymi szerpami dźwigającymi ciężary za himalaistami, to zmienicie zdanie. Książka o kobietach w Nepalu porusza, jest napisana z wyjątkową wrażliwością osoby czułej na nierówności społeczne.

Edyta Stępczak opisuje tradycje dyskryminujące kobiety, prawo obowiązujące w tym kraju, które nie wpływa na polepszenie sytuacji przedstawicielek płci żeńskiej, ale także ludzi dążących ku temu, by ten stan rzeczy zmienić. Część im poświęcona jest stosunkowo krótka, ponieważ – jak zauważa autorka – treść książki podzieliła proporcjonalnie: większość fragmentów opisuje trudną rzeczywistość nepalskich kobiet, bo taka właśnie ona jest. Jako przykład może posłużyć fragment opisujący ceremonię zawarcia związku małżeńskiego:

„Wojenka. O dzieciach, które dorosły bez ostrzeżenia”, Magdalena Grzebałkowska

Jak wygląda wojna widziana oczami dziecka? Magdalena Grzebałkowska za pomocą historii swoich bohaterów przedstawia, jak na życie najmłodszych – z ich perspektywy – wpłynęła II wojna światowa. Ci „najmłodsi” po latach znaleźli się w Hiszpanii, Stanach Zjednoczonych, Niemczech, a nawet na krańcach dawnego Gułagu. W książce nie brakuje również historii dzieci (czy słusznie?) walczących – małych partyzantów, powstańców. Grzebałkowska poszukiwała swoich bohaterów na całym globie, ale w jej książce znalazło się także miejsce dla jej babci Władzi, która trafiła do niemieckiego obozu pracy. Autorka pomaga zrozumieć, dlaczego wydarzenia sprzed tylu lat są wciąż żywe i wpływają na codzienność. Jak zauważyła w wyróżnionej opinii na temat „Wojenki…” użytkowniczka Czerwona Kaja: „wojna nigdy nie wychodzi z człowieka, a gdy jest się dzieckiem, to nosi się ją w sobie przez całe życie”. Autorka opinii dodaje również:

Warto dodać, że książka Magdaleny Grzebałkowskiej została nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2022, a w roku 2021 otrzymała również nominację w Plebiscycie Książka Roku lubimyczytać.pl w kategorii Literatura faktu, publicystyka.

„27 śmierci Toby’ego Obeda”, Joanna Gierak-Onoszko

„27 śmierci Toby’ego Obeda”, reportaż Joanny Gierak-Onoszko, ukazał się w 2019 roku i od razu po wydaniu zyskał uznanie krytyków i czytelników. W roku 2021 o książce ponownie stało się głośno – niejednokrotnie znajdowała się ona w zestawieniu najczęściej wyszukiwanych tytułów w lubimyczytać.pl. Ponowne wzmożone zainteresowanie reportażem związane było z wydarzeniami rozgrywającymi się w 2021 roku w Kanadzie – odnajdywaniem grobów dzieci rdzennych mieszkańców tego kraju, zmarłych w szkołach rezydencjalnych (najczęściej prowadzonych przez kościoły chrześcijańskie), i reakcją społeczeństwa na te odkrycia.

Dziennikarka przeprowadziła się do Kanady w 2016 roku i, jak przyznawała w wywiadach, sprawa szkół rezydencjalnych i cierpień, jakich doznawały ściągane do nich siłą dzieci – potomkowie Pierwszych Narodów Fundlandii i Labradoru – „stała się dla niej niczym kamień w bucie”. Postanowiła więc poświęcić tej kwestii książkę, a po zobaczeniu spotkania premiera Kanady, Justina Trudeau z Tobym Obedem – mężczyzną, który przetrwał pobyt w szkole rezydencjalnej, rozpoczęła próby skontaktowania się z nim. Nie było to łatwe, jednak się udało. Gierak-Onoszko rozmawiała również z innymi osobami pokrzywdzonymi przez ten okrutny system.

Książka w roku 2020 otrzymała nominację do Nagrody Literackiej Nike (a także otrzymała samą nagrodę od czytelników), znalazła się w finale Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego, Nagrody Conrada, otrzymała nominacje do Nagrody Gombrowicza i w Plebiscycie Książka Roku 2019.

„Antologia polskiego reportażu”, red. Mariusz Szczygieł

W zestawieniu polskich reporterów nie mogło zabraknąć Mariusza Szczygła. Zawsze warto sięgnąć choćby po wznowiony właśnie „Gottland” („to nie jest książka, to klejnot” – jak pisał o tej wielokrotnie nagradzanej pozycji francuski dziennik „Le Figaro”), po „Nie ma” czy „Zróbmy sobie raj”. Tym razem chciałabym szczególnie polecić pozycję dla największych fanów tego gatunku – „Antologię polskiego reportażu”, która ukazała się w trzech tomach. Dzieło to liczy 2844 strony i w dwóch pierwszych częściach zawiera 100 wybranych przez Mariusza Szczygła, Hannę Krall, Elżbietę Sawicką, Małgorzatę Szejnert i prof. Kazimierza Wolnego-Zmorzyńskiego reportaży polskich autorów z lat 1901–2000. Potem powstał jeszcze kolejny tom, uzupełniający, zawierający kolejne 50 reportaży z różnych lat.

W jaki sposób przeczytać pokaźną antologię? W taki, jaki najbardziej wam się podoba. Nie trzeba przecież czytać jej od deski do deski (choć można, a nawet warto!). Innych opcji jest niemało: lektura tekstów ulubionych autorów/autorek (w antologii znajdują się też mniej znane tytuły bardziej znanych reporterów), poznawanie nowych nazwisk czy przekonanie się na podstawie fragmentu, czy warto kupić całą książkę napisaną przez daną osobę.

Jak napisała Monika Długa w oficjalnej recenzji dwóch pierwszych tomów antologii:

„Podróże z Herodotem”, Ryszard Kapuściński

Nazywany „cesarzem reportażu” Ryszard Kapuściński należy zapewne do grona najlepiej rozpoznawanych polskich pisarzy na świecie. Nagroda jego imienia co roku wręczana jest najbardziej docenianym reporterom i reporterkom z całego globu (warto dodać, że chodzi o twórców i twórczynie, których książki przetłumaczono na język polski).

W roku 2022 obchodziliśmy 15. rocznicę jego śmierci, a jedną z najczęściej wspominanych książek autorstwa Kapuścińskiego są „Podróże z Herodotem” (mające cechy nie tylko reportażu, ale m.in. felietonu, autobiografii), w których reporter pisze:

Jeśli jednak nie należycie do tej większości i chcecie „widzieć”, „słyszeć”, nawet podczas lektury – jakby za pośrednictwem autora – w „Podróżach z Herodotem” znajdziecie najróżniejsze dywagacje, anegdoty, ciekawostki z wypraw Kapuścińskiego. Dla reportera Herodot i jego słynne „Dzieje” stanowiły dzieło bardzo ważne, autor cenił starożytnego uczonego przede wszystkim jako osobę potrafiącą w niemal idealny sposób odwzorowywać, portretować rzeczywistość. Jak pisał sam Herodot, jego relacje były „zgodne z tym, czego się dowiedział”, a nie pełne dokładnych, wnikliwych opisów. Polski autor wiele wieków później w świadomy sposób nawiązał do tego antycznego wzorca.

Zapewne po lekturze tego artykułu część z was stwierdzi: „Jak to, artykuł o polskim reportażu, a nie ma…?”. Zgadzam się! Podane wyżej tytuły to tylko niewielki wycinek wspaniałej reporterskiej twórczości polskich autorek i autorów. Jakie nazwiska i tytuły trzeba by dopisać do tej listy? Czekam na wasze komentarze!