Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Urocza przypominajka, dlaczego darzę Folletta sympatią. Zgodnie z Jego zdaniem, to najbardziej udana z nieudanych powieści. Totalne odejście od historyczno-erotycznych budowlanych epopei, które chyba jeszcze wtedy nie wyłoniły się spod Jego pióra.
To kryminalno-łotrzykowska opowieść o skoku na furgonetkę pełną forsy, zanurzona w tętniącym życiem Londynie, pełna ciekawych typów ludzkich – polityków i dziennikarzy, mniej lub bardziej szemranych biznesmenów i zwykłych drobnych cwaniaczków. Może trochę przydużo tych bohaterów, ale widać, że zaczynała się u Folletta tendencja do pisania polifonicznego, prowadzenia wielu równoległych narracji, które w końcu spotykają się ze sobą.
Bardzo lubię brytyjskie klimaty, a ta książka pozwoliła mi zatęsknić za Londynem, którego nie mogłam wtedy znać. Analogowy, niepokorny, swingujący „Londek” lat siedemdziesiątych, pulsujący punk-rockiem, Clashami i Davidem Bowiem, miasto kolorowego Hockneya i "legitnego" cockneya, znudzonych dam z Mayfair i małych przekręciarzy z East-Endu, których drogi często przeplatały się w niespodziewanym momencie. Fajne czasy, kiedy zapłacenie dychą w pubie czyniło cię bogaczem, 500 funciaków na tydzień dawało możliwość luksusowego życia, a milion stanowił wielką fortunę. A jeszcze do tego ta wzruszająca wiara w potęgę i prawdomówność prasy - bo może i często wyolbrzymiają sprawy ale na pewno nie kłamią, przynajmniej do czasu aż właściciel gazety nie zdecyduje inaczej…
Zdecydowanie - przewaga kryminału nad romansem wychodzi Mistrzowi na dobre!

Urocza przypominajka, dlaczego darzę Folletta sympatią. Zgodnie z Jego zdaniem, to najbardziej udana z nieudanych powieści. Totalne odejście od historyczno-erotycznych budowlanych epopei, które chyba jeszcze wtedy nie wyłoniły się spod Jego pióra.
To kryminalno-łotrzykowska opowieść o skoku na furgonetkę pełną forsy, zanurzona w tętniącym życiem Londynie, pełna...

Po obejrzeniu obrazu Goyi „Saturn pożerający własne dzieci" , nikt nie może mieć wątpliwości, że mamy do czynienia z bóstwem groźnym, nieprzyjaznym i mącącym ludziom szyki. W miarę upływu wieków ta postać stała się hybrydą łączącą cechy Saturnusa – bóstwa siewu, tytana Kronosa, boga czasu – Chronosa i planety Saturn. Widać to na ilustracjach obrazujących Saturna i jego dzieci, gdzie roi się od pozornie przedziwnej sieczki – od oraczy i siewców, przez wisielców, więźniów, kaleki , wędrowców, kopaczy aż do budowniczych tam czy wszystkich pracujących przy przelewaniu wody albo rąbaniu drzewa. Jest też Saturn bliskim kuzynem melancholii, a ta z kolei była rozumiana i jako choroba, i jako usposobienie człowieka, i jako chwilowy nastrój i jako etap w rozwoju ludzkiej natury. Na przestrzeni lat różnie rozumiano to pojęcie, czasem kojarząc je z głęboką mądrością, czy wręcz geniuszem, czasem z dojrzałym wiekiem, czasem mądrą refleksją nad okrutnym światem a nierzadko też… z ponuractwem, nieprzyjazną postawą wobec świata, niechlujstwem, skąpstwem, wrednym charakterem i brzydkim zapachem! Widać też, że dla człowieka starożytności, średniowiecza i również późniejszych epok, liczba cztery stanowiła jeden z fundamentów wiedzy o życiu - cztery żywioły, cztery temperamenty, cztery płyny w żywym ciele, cztery etapy życia ludzkiego, cztery humory, cztery pory roku - wszystko to na przestrzeni lat splatało się w ludzkiej świadomości w harmonijny obraz świata i ludzkiej kondycji.
Ta książka szczegółowo omawia ludzkie rozumienie Saturna w filozofii, medycynie, astrologii, literaturze i sztuce, ze szczególnym ukłonem w stronę durerowskiego tajemniczego arcydzieła – „Melencolia I”, i to jest chyba najciekawszy i najbardziej frapujący rozdział całej książki.
Z punktu widzenia estetyki to bardzo ładnie wydany tom, twarda okładka, porządne bialutkie karty, dobry druk do czytania, czytelne reprodukcje; można go wielokrotnie wertować bez strachu, że się rozleci. Lecz od strony czytelnika – sporo zadziorów! Przypisy zaśmiecają po połowie stron albo więcej. Ilustracje nie korespondują z tekstem jakby porozsiewano je w książce od sasa do lasa. Czasem odwołanie do ryciny znajdzie się kilkadziesiąt stron dalej, czasem nie ma go wcale. Nierzadko ilustracje mijają się z tekstem o kilkaset lat, co daje poczucie przyglądania się niechlujnej redakcji albo kompleks niezrozumienia intencji Twórców. Publikacja mocno zyskałaby gdyby wszystkie przypisy i ilustracje zostały wywalone na sam koniec.
Już nie będę wynosić własnej ignorancji i narzekać, że bez dobrej znajomości łaciny i starożytnej greki, odbiór tekstu jest niepełny, bo to przecież dobrze, że przytaczane są źródła tekstów. Ale język samej pracy jest tak suchy, nudny, bezosobowy, kostyczny i kompletnie wyprany z wszelkich uczuć, że możemy tę książkę traktować wyłącznie jako pomoc w nauce i solidne opracowanie ale na pewno nie jako przyjemność obcowania z dobrą literaturą. Jakież to inne pisanie niż MBC Łysiaka czy Historie piękna i brzydoty Eco! Summa summarum – to bardzo dobry fachowy skrypt ale moje największe tegoroczne czytelnicze rozczarowanie. Z bólem serca nie mogę dać więcej niż 6/10.

Po obejrzeniu obrazu Goyi „Saturn pożerający własne dzieci" , nikt nie może mieć wątpliwości, że mamy do czynienia z bóstwem groźnym, nieprzyjaznym i mącącym ludziom szyki. W miarę upływu wieków ta postać stała się hybrydą łączącą cechy Saturnusa – bóstwa siewu, tytana Kronosa, boga czasu – Chronosa i planety Saturn. Widać to na ilustracjach obrazujących Saturna i jego...

Sądząc ze źródeł, Król Filip Wysoki rządzi we Francji wcale sprawnie. Niestety, trucicielstwo tak mocno weszło królewskiej rodzinie w krew, że władca utruwa się sam. Zepsutą wodą, zapewne z milionami śmiercionośnych zarazków. Tron przypada następnemu pięknisiowi – lekkoduchowi bez kręgosłupa, z którym lepiej jest wysuszyć dzban wina lub zapolować niż radzić o sprawach kraju. Francja przeżywa trudne lata – głodu, epidemii i Krucjaty Pastuszków – rzecz uroczo brzmiąca lecz niesłychanie groźna dla kraju pustoszonego przez bandy bezprizornej młodzieży.
Akcja zahacza mocno o sprawy angielskie – słabego króla Edwarda II i jego silnej małżonki – Izabeli francuskiej. Już na wstępie, przy obrazowym odmalowaniu lodowatej, zimnej i surowej twierdzy Tower, można się przekonać, że średniowiecze angielskie było jeszcze bardziej ponure od tego francuskiego. Aż strach pomyśleć, czym żywiły się wówczas te sławetne kruki z Tower!
A Królowa Izabela ma taką charyzmę i siłę, że poczyna sobie ryzykownie i wręcz bezczelnie i, o dziwo – wychodzi na swoje. Wszak to ona była sprawczynią ujawnienia zdrady na królewskim dworze i srogiego ukarania wszystkich winnych. Tymczasem sama, nieroztropnie wdając się w pozamałżeński romans, z wdziękiem unika kar a wręcz zyskuje uznanie i szacunek.
Zbójecka parka – hrabina d’Artois i jej bratanek nadal nadają ton w knowaniach i intrygach. Aż odczuwam niezdrową radość w kibicowaniu to jednemu, to drugiemu w ich wzajemnej nienawiści. Kochana rodzinka…
Wątek z Pogrobowcem bardzo wzrusza i urzeka. Coraz bardziej mi żal wszystkich zaplątanych w tę intrygę, od Lombardów i Marii aż po boleściwą Klemencję. W ogóle, jak się pomyśli o tych wszystkich królach i książętach, królowych, które grubo przed trzydziestką były już dawno żonami, matkami, wdowami, lub… martwe, to widać, że dzieli nas od nich przepaść. Dzisiejsi my - którzy mając koło trzydziestki, jesteśmy o wiele za młodzi na związek, zastanawiamy się czy wziąć kota, wyprowadzić się od rodziców, czy może zacząć piąte niepotrzebne studia albo pomedytować gdzieś w Nepalu – hi hi, piękni byliby z nas Królowie!
No i w końcu wydaje się, że dochodzimy do początków legendarnej „szorstkiej przyjaźni” między Francją a Anglią, która niedługo doprowadzi do wojny stuletniej, parę wieków później wybuchnie pod Waterloo, i która jest do dziś przyczyną funkcjonalnej głuchoty Francuzów na dźwięk angielszczyzny… No fajny ten Druon!

Sądząc ze źródeł, Król Filip Wysoki rządzi we Francji wcale sprawnie. Niestety, trucicielstwo tak mocno weszło królewskiej rodzinie w krew, że władca utruwa się sam. Zepsutą wodą, zapewne z milionami śmiercionośnych zarazków. Tron przypada następnemu pięknisiowi – lekkoduchowi bez kręgosłupa, z którym lepiej jest wysuszyć dzban wina lub zapolować niż radzić o sprawach...

Jak to miło być hobbystą, czytać mądre książki i nie musieć zaliczać ich na kolokwium albo tworzyć prac na ich podstawie! Bo ten Kandinsky z Bauhausu to z jednej strony solidny podręcznik z dziedziny malarstwa i grafiki - chudy ale gęsty od treści (złoty, a skromny - jak mówi mój znajomy), a z drugiej cudny materiał do przemyśleń o sztuce współczesnej i świecie w ogóle. Do tego napisany bardzo przystępnie. Do tego mój egzemplarz biblioteczny opatrzony ołówkowymi notatkami jakiegoś pasjonata - raj! (i nie wmawiajcie mi, Obywatele, że po książkach się nie maże, bo to cud prawdziwy napotkać w starym tekście notatki mądrego czytelnika!)
Podobno W. Kandinsky był zwolennikiem teorii syntezy sztuk - czyli wszystko kojarzyło Mu się ze wszystkim; malarstwo abstrakcyjne z muzyką, muzyka z matematyką, matematyka z geometrią, geometria z kolorami, kolory z dynamiką przekazu, dynamika z układem punktów, punkty z zapisem nutowym, zapis z liniami, linie z kątami i łukami, te z kolei z liryzmem i dramatyzmem, stąd już blisko do tańca; jeszcze pasywność i aktywność, gęstość, ciężar i lekkość, niebyt, zimno i gorąco, smutek i radość; dodajmy jeszcze pasywne (niebieski), aktywne (żółty) i nieme (czarny-biały) kolory - uffff! Mamy cudną teorię współczesnego malarstwa, która pewnie zatruła żywot niektórym studentom a innym laikom nieco otworzyła oczy na fenomen ciapków, bryzgów, kątów prostych i rozwartych, kwadratów Malewicza, punktów i linii, które na abstrakcyjnych dziełach wcale nie są kakofonią kolorowych przychlastów, przypadkowych zestawień, tworzonych zapewne pod wpływem substancji zakazanych. Twórco - uważaj, gdzie stawiasz kleksa, Widzu - bądź wrażliwy na kierunki linii na płaszczyźnie i wzbogacaj się nimi!

Jak to miło być hobbystą, czytać mądre książki i nie musieć zaliczać ich na kolokwium albo tworzyć prac na ich podstawie! Bo ten Kandinsky z Bauhausu to z jednej strony solidny podręcznik z dziedziny malarstwa i grafiki - chudy ale gęsty od treści (złoty, a skromny - jak mówi mój znajomy), a z drugiej cudny materiał do przemyśleń o sztuce współczesnej i świecie w ogóle. Do...

Kolejny tom „Przeklętych”, w którym okazuje się, że królewski tron we Francji to jakby „komórka do wynajęcia”, w dodatku na bardzo szybko kręcącej się karuzeli. Co prawda z ust największej hrabiowskiej zołzy padają słowa, że jeden król na rok to dość, jednak okoliczności kuszą, żeby nieco zmodyfikować kolejkę do francuskiej korony. Ledwo na tronie siądzie Filip V Wysoki, możni tego świata modyfikują prawa tak, żeby uniemożliwić kobietom dziedziczenie tego najwyższego zaszczytu. Wszak królewskie „lilie nie mogą prząść”, berła nie powinna dźwigać słaba niestabilna psychicznie niewiasta, która wciąż jest albo w miesięcznej słabości albo w ciąży. Co prawda przykład Hrabiny Mahaut pokazuje, że białogłowa jednak potrafi trząść królestwem a i charakter ma nieustająco stabilny (hrabina akurat - niezmiennie podły, jak taka wielka, tłusta i groźna Alexis albo cioteczka Jilly).
Chrześcijański świat w końcu oddycha z ulgą – w wyniku hojnego potrząsania kiesą i mnóstwa dyplomatycznych, mniej lub bardziej delikatnych zabiegów, w wyniku których grono kardynałów po prostu dosłownie „zamurowało”, wreszcie wybrano Papieża. I dziwnym trafem jest to duchowny bardzo sprzyjający hrabiemu Poitiers. W każdym razie wybór „na umierającego” okazał się jedynym skutecznym wybrnięciem z pata, w jaki popadło Konklawe.
No i w końcu okazuje się, że romans uroczego Guccia to nie żadne ubarwienie historycznych zdarzeń ale niezwykle ważna dla dalszej historii okoliczność. Dla Lombarda i jego ukochanej nie znajdzie się już ni krztyna szczęścia – cóż jednak robić, kiedy parę rozdziela nie tylko niechęć rodziny ale – dosłownie – całe Królestwo! Biedna, biedna Maria i nieszczęsne dzieciątko!
To pędzimy po ciąg dalszy tego Diabelskiego Młyna!

Kolejny tom „Przeklętych”, w którym okazuje się, że królewski tron we Francji to jakby „komórka do wynajęcia”, w dodatku na bardzo szybko kręcącej się karuzeli. Co prawda z ust największej hrabiowskiej zołzy padają słowa, że jeden król na rok to dość, jednak okoliczności kuszą, żeby nieco zmodyfikować kolejkę do francuskiej korony. Ledwo na tronie siądzie Filip V Wysoki,...

Król Kłótliwy rządzi tak nieudolnie, że tylko mieszkańcy Reims chcieliby go na dłużej na tronie. A to dlatego, że to miasto Reims płaciło za kosztowne ceremoniały koronacyjne, więc lepiej było mieć te uroczystości jak najrzadziej.
Okazuje się też, że dobra małżonka to największy skarb, jaki można zyskać na tym świecie. Cnotliwa, piękna, dobra i kochająca Klemencja to dla Ludwika prawdziwe błogosławieństwo, niemal anioł łagodzący szorstkie obyczaje i królewskie histerie. I kiedy wreszcie okazuje się, że Bóg raczył pobłogosławić królewską małżonkę stanem brzemienności, pozornie nic nie zakłóca monarszego szczęścia.
Nie ma jednak tego dobrego co by na złe nie zeszło. I wczoraj i dziś, każda decyzja polityczna zawsze ma drugą, często szpetniejszą twarz. Królewska szkatuła nadal świeci pustkami. Im więcej rozdawania jałmużny zarządza pobożna Klemencja, tym bardziej płaczą duszeni podatkami Lombardowie. Mąż, usiłując dorównać połowicy w rozdawaniu faworów, zarządza taśmowe ułaskawienia i zwolnienia przestępców z więzień. Przez to Paryż zmienia się w gniazdo rozpusty, bandyterki i występku. Przy okazji wspomniano chyba w poprzednim tomie, że paryskie gamratki farbowały sobie włosy na miedziano-czerwony kolor – czy to nie tłumaczy ciągle żywego w niektórych środowiskach, ambiwalentnego stosunku do rudowłosych osób?
No i rzecz oczywista – jeśli wpływowa, uparta, nieustępliwa i nienawistna kobieta się na coś uprze – nie ma przebacz! Intrygi i mściwość groźnej hrabiny d’Artois przynoszą Królowi złowrogie i ostateczne skutki. Następny zgon – i następne rozdanie w bezpardonowej walce o wpływy, bogactwa i zaszczyty, oraz – o stanowisko „opiekuna łona” ciężarnej wdowy!
Żeby się nie zgubić w tych parantelach, warto w trakcie czytania od czasu do czasu zaglądać do Wikipedii, bo tak, jak w polskiej historii monarchii istniała nadreprezentacja Władysławów i Bolesławów, tak w średniowiecznej Francji w okolicach tronu, roi się od Filipów i Karolów; można się pogubić,
I tego młodego Guccia trochę szkoda – taka poboczna postać, co pięknie ubarwia opowieść; ma wszystkie zadatki żeby w wichrach knowań dworaków urządzić się całkiem wygodnie, nie tracąc przy tym dobroci serca i nie brudząc sobie rąk i sumienia krwią zdradzonych osób. A jednak nie całkiem układa mu się w miłosnym interesie… A może Autor da mu jeszcze szanse w dalszych tomach?

Król Kłótliwy rządzi tak nieudolnie, że tylko mieszkańcy Reims chcieliby go na dłużej na tronie. A to dlatego, że to miasto Reims płaciło za kosztowne ceremoniały koronacyjne, więc lepiej było mieć te uroczystości jak najrzadziej.
Okazuje się też, że dobra małżonka to największy skarb, jaki można zyskać na tym świecie. Cnotliwa, piękna, dobra i kochająca Klemencja to dla...

Starsi panowie rodem z Kresów zrobili dla naszej kultury tak wiele, że w ogóle nie muszą się wysilać by mnie uwieść, Pan Melaś również. W tej książce poznajemy: trzy zabory, czterech mężczyzn i czterech polskich Jeźdźców Apokalipsy – galicyjską nędzę z głodem, zaciekłe antypolskie represje zaborców, przymusową brankę do obcego wojska i zbójeckie początki ruchów robotniczych w zbójeckim kapitalizmie. To był na początku XX wieku bat wypędzający ludzi z Polski do kanadyjskiej Ziemi Obiecanej za chlebem. Na podstawie losów czwórki bohaterów i ich rodzin poznajemy pionierskie czasy polskich osadników w Kanadzie oraz fantastyczną całościową analizę przyczyn, dla których ludzie decydowali się opuścić swoje gniazdo. Dzięki takim reportażom, pamiętane mętnie ze szkoły hasła: strajk dzieci polskich we Wrześni, wóz Drzymały czy chaotyczne narodziny państwa polskiego po I wojnie światowej, nabierają krwi, ciała i życia.
Kanada kusiła dolarami, złotem, cennymi futrami i przede wszystkim – ziemią. A polski chłop, zwłaszcza ten komornik bez skrawka własnego gruntu, miał nieopanowany i potężny głód ziemi we krwi i mógł go zaspokoić tyko na obczyźnie. Ówczesne kanadyjskie władze gotowe były nieba uchylać emigrantom, niezliczone morgi żyznego gruntu tylko czekały na pracowite ręce, pot i morderczą pracę – często zbyt ciężką jak na jedną rodzinę ale dającą błogosławione spełnienie i najpierwotniejszą satysfakcję z wysiłku własnych rąk. Jak zawsze w pionierskich czasach przetrwać można było wyłącznie dzięki ciężkiej nieustannej robocie, wierze w postęp i nadziei na lepsze jutro. I rzeczywiście, nowa ziemia dawała swoim mieszkańcom więcej, niż mogliby oczekiwać przez całe swoje życie od starej Ojczyzny. Szkoda, bo widać, ze od wielu, wielu lat całe masy wytrwałych, zdolnych ludzi osiągają sukces nie na własnym terenie...
Pięknie napisana opowieść, pełna prawdy, rozsądku, współczucia, zrozumienia dla dziejowych zjawisk i podziwu dla tych twardzieli, którzy potrafili zaryzykować wszystko w imię lepszego jutra. Gdyby Pani Kuciel-Frydryszak zapoznała się bliżej z tym utworem, może podniosłaby swoje „Chłopki” na wyższy poziom prawdy, kosztem spuszczenia z modnych tonów ideologicznych.

Starsi panowie rodem z Kresów zrobili dla naszej kultury tak wiele, że w ogóle nie muszą się wysilać by mnie uwieść, Pan Melaś również. W tej książce poznajemy: trzy zabory, czterech mężczyzn i czterech polskich Jeźdźców Apokalipsy – galicyjską nędzę z głodem, zaciekłe antypolskie represje zaborców, przymusową brankę do obcego wojska i zbójeckie początki ruchów robotniczych...

Żelazny i piękny król Filip nie żyje. Władzę przejmuje jego kłótliwy syn - słabosilny w łożu, za to mocny w gębie jeśli idzie o rozniecanie konfliktów na dworze i osłabianiu państwa. A to jeszcze nie koniec jego zalet - jest też i niecierpliwy, małoduszny, nieporadny w rządach i małego serca (z góry można było się domyślić jak potraktuje kochającą kobietę i jej dziecko). Intrygi i spiski mnożą się na potęgę a z łask powoli wypadają wszyscy zwolennicy starego króla. Cela, w której kiedyś przez siedem lat dogorywał Mistrz Zakonu Templariuszy nie na długo pozostaje pusta...
Wiarołomna żona Kłótliwego też nie doczeka się odmiany na lepsze swego marnego żywota, bo nasz Adonis w niecierpliwości aż wierzga kopytami w nadziei na korzystniejszy dla królestwa (siebie) ożenek. Gdybyż jeszcze Papież unieważnił stary związek! Ale okazuje się, że świat chrześcijański wytrzymuje bez szefa, bo Konklawe wciąż nie jest w stanie wyłonić nową głowę Kościoła.
Weszłam w drugi tom jak w masło, przyswaja się tę opowieść coraz lepiej. Znajome postacie pozwoliły mi bez problemu zanurzyć się w tej (nie)bezpiecznej średniowiecznej Francji. Czuję, że czas opisywany przez Druona zakarbuje mi się w pamięci na zawsze. Szkoda, że nie mamy pisarza tej miary, który, w oparciu o źródła stworzyłby tak spójną i ciekawą opowieść o naszych władcach. Nasz Jasienica nie daje aż tak ciekawych wrażeń, a Kraszewski to raczej więcej zmyślał niż opisywał prawdziwe dzieje.
W każdym razie - czy Kłótliwy Królik porządzi Francją długo i szczęśliwie - przypuszczam, że wątpię. Ale dowiem się tego w następnej części.

Żelazny i piękny król Filip nie żyje. Władzę przejmuje jego kłótliwy syn - słabosilny w łożu, za to mocny w gębie jeśli idzie o rozniecanie konfliktów na dworze i osłabianiu państwa. A to jeszcze nie koniec jego zalet - jest też i niecierpliwy, małoduszny, nieporadny w rządach i małego serca (z góry można było się domyślić jak potraktuje kochającą kobietę i jej dziecko)....

Po zapoznaniu się z tą książką, powiedzenie : „Gadał dziad do obrazu a obraz doń ani razu” traci sens. Bo dzieła sztuki mówią a i odbiorca prowadzi z nimi ciągły dialog, wystarczy tylko znaleźć wspólny język. A nie jest to takie trudne, bo Autor uświadamia nam oczywisty fakt, że wszyscy – i artyści i widownia, podlegają tym samym prawom psychologii oraz fizjologii widzenia, czucia i innych zmysłów niezbędnych do odbioru sztuki.
Autor wplata w dzieje sztuki współczesne Mu osiągnięcia psychologii i za ich pośrednictwem stara się tłumaczyć fenomen powstawania dzieła i jego odbioru przez widownię. Zarzeka się też, że to nie jest kolejny podręcznik z historii sztuki, a jednak, moim zdaniem na swój sposób historią sztuki jest. Historią dochodzenia do wniosku, że sztuka daje klucz do ukrytego świata ukrytych doznań psychicznych i lepszego poznawania siebie i otoczenia. I byłyby to doprawdy „oczywiste oczywistości”, gdyby nie piękny styl, ogromna wiedza, erudycja, jasność wyrażania się i bijące z książki jakieś nieokreślone, ciepłe poczucie humoru i sympatia do czytelnika. Jeśli Autor był takim samym wykładowcą jak pisarzem, na zajęciach musiał mieć tłumy!
W trakcie przedzierania się przez gombrichową interpretację malarstwa uderzyło mnie sporo ciekawych myśli. Przede wszystkim – że człowiek nie jest w stanie pojąć tego, z czym się wcześniej nie spotkał. Więc sztuka nie rodzi się z niczego a bazuje na ciągłych powtórzeniach i twórczych interpretacjach tego, co stworzyli inni. Od lat nauka malarstwa polegała na terminowaniu u mistrzów i wieloletnim kopiowaniu - a to starych obrazów, a to z natury. Ten tom niestety nie doczekał się nowszego wydania niż z 1981 roku, ilustracje w nim zawarte są gorsze niż złe, ucięte, czarno-białe i ziarniste ale są też merytorycznie bezcenne. Okazuje się, że dawni mistrzowie pozostawili po sobie nie tylko skończone dzieła ale całą masę szkicowników, szablonów, wzorników, prób narysowania stóp, uszu, głowy, dziecięcych postaci, dorosłych sylwetek rozrysowanych na szczegółowe proporcje, zwierząt w spoczynku i w ruchu, tak, że w wielu wypadkach spore fragmenty obrazu powstawały niejako na zasadzie „kopiuj-wklej”. To tłumaczy, czemu na tak wielu starych obrazach amorki, aniołki lub Dzieciątka są podobne do siebie i puciate jakby chorowały na świnkę! Kopiuj-wklej… Co oczywiście nie znaczy, że wystarczy namazać w odpowiednich proporcjach różne kawałki ciała żeby otrzymać Monę Lisę.
I nie jest prawdą, że najdawniejsza, starożytna sztuka była bardziej „prymitywna” z powodu braków warsztatowych twórców. Określona maniera to wynik niechęci do innego schematu, wymagań ducha epoki, oczekiwań odbiorców. Świadczą o tym przepiękne ponadczasowe zgodne z anatomią szkice w „brudnopisach” egipskich czy wczesnośredniowiecznych które dowodzą, że artyści od zawsze umieli „w sztukę” ale z ważnych powodów tworzyli w zrytualizowany sposób.
Oczywiście zawsze rodzi się grono twórców buntujących się przeciwko schematom i starej manierze . Każde pokolenie patrzy na osiągnięcia poprzedników i czerpie z tradycji – płynie z nią lub ja obala, ale nigdy nie zdoła zniszczyć. Bo jeśli już planujemy jakiś twórczy bunt to trzeba wiedzieć z czym się nie zgadzać. Taki Constable na przykład przed malowaniem nowego obrazu starał się „zapomnieć” o jakichkolwiek wcześniejszych malowidłach. Nic z tego, nie zapomniał – ale udało Mu się stworzyć nowe, świeże, oryginalne dzieła.
Bez wątpienia psychologia przybliża i tłumaczy fenomen widzenia, rozumienia, rozpoznawania znanych motywów, ukazuje jak łatwo i chętnie dajemy się omamić iluzją trzeciego wymiaru na płaskiej powierzchni, iluzją ruchu na nieruchomym płótnie, iluzją oddalenia, perspektywy, iluzją koloru zależnie od nałożonego tła. Ale jeśli chodzi o uzyskanie „przepisu na arcydzieło” – nadal go nie otrzymujemy. I to chyba dobrze, bo dzięki temu artyści wciąż muszą przeżywać twórcze męki żeby je stworzyć a odbiorcy starać się ze wszystkich sił rozpoznawać te wybuchy geniuszu.

Po zapoznaniu się z tą książką, powiedzenie : „Gadał dziad do obrazu a obraz doń ani razu” traci sens. Bo dzieła sztuki mówią a i odbiorca prowadzi z nimi ciągły dialog, wystarczy tylko znaleźć wspólny język. A nie jest to takie trudne, bo Autor uświadamia nam oczywisty fakt, że wszyscy – i artyści i widownia, podlegają tym samym prawom psychologii oraz fizjologii widzenia,...

O takich kobitach jak bohaterka tej książki - Wera, moja babcia mówiła: "g ó wno z żółcią się zmieszało". Aspołeczna anarchistka, lubieżna, wulgarna, prostacka, prowokacyjna, wściekła, uparta i mająca światu wiele za złe a chłopom jeszcze więcej. Akcja powieści toczy się wokół pogrzebu męża Wery, co daje jej pretekst do snucia dywagacji na temat życia i miłości, w stylu knajackiej Shirley Valentine.
A ja pamiętam takie kobiety i, sądząc po roku urodzenia, pani Rudzka również je napotykała! Proste, niewykształcone, zanoszące się rechotliwym śmiechem, rzucające grubym słowem, pyskate i wrzaskliwe, opowiadające sprośne kawały, całe w kłębach kryjącego tłustą, niezdrową cerę dymu z ekstra mocnych bez filtra, z rękami o połamanych brudnych paznokciach, upierścienione czerwonawym ruskim złotem z przypaloną ondulacją we fiołkowym albo kruczoczarnym kolorze - królowe bazarów, straganów, melin, płatnych szaletów, kantorków ze sprzętem do zamiatania, szatni i magazynów. Dziś rozpłynęły się w masie elegantszych dam albo zabrała je ziemia.
Te kobiety mogłyby niejedno powiedzieć ale książka rozczarowuje. Porównania z Myśliwskim wołają o pomstę do nieba. Tam, gdzie u mistrzów słowa brzmi szlachetna prostota - tu pojawia się prostactwo. Nie ma miłości, jest brudny seks na wytartej starej derce. Słownictwo koszarowe, pełne kłaków, kudłów, picz, siurów, gir, mord i innych kołtunów. Nie nauczyłam się niczego nowego o świecie, nie wezmę od Wery ani słowa, ani jej współczuję, ani mi jej nie żal. To taki typ fryzjerki, od której chłop wychodzi albo z wszami albo z tryprem.
Ale pasuje jak ulał do tych dziwnych standardów sukcesu literackiego na miarę XXI wieku - żeglowanie Autorki wokół tematyki żydowskiej, wykreowanie bohaterki, która robi wyłącznie to, co jej się w danej chwili podoba, jest na bakier z religią, niechętna małżeństwu, nie chce dzieci, folguje sobie seksualnie z kochankami płci obojga, pojęcie wierności kojarzy jej się z niewolą, nie wpasowuje się w normy współżycia społecznego. Idealna squaterka plująca jadem na cały (nomen-omen) kołtuński świat.

O takich kobitach jak bohaterka tej książki - Wera, moja babcia mówiła: "g ó wno z żółcią się zmieszało". Aspołeczna anarchistka, lubieżna, wulgarna, prostacka, prowokacyjna, wściekła, uparta i mająca światu wiele za złe a chłopom jeszcze więcej. Akcja powieści toczy się wokół pogrzebu męża Wery, co daje jej pretekst do snucia dywagacji na temat życia i miłości, w stylu...

Dwór królewski to niegdyś niewyczerpane źródło łask, zaszczytów i pieniędzy dla lojalnych i wiernych poddanych zauszników władcy. Dziś to samo źródło nazywamy wdzięcznie i demokratycznie – korytem. A że żaden skarbiec sam się nie napełni, o sposobach jego wzbogacania jest między innymi ta lektura. Królem „z żelaza” jest nieustraszony Filip Piękny. Poznajemy go w momencie ostatecznego rozprawiania się z zakonem templariuszy i zapewne rekwizycji na rzecz Francji wszystkich zakonnych bogactw. Skutkiem tego na dom królewski spada klątwa zamęczonego mistrza zakonu, która przynosi straszne skutki. Oprócz zaboru mienia templariuszy, król łupi podatkami i konfiskatami Żydów, lombardzkich bankierów, duchowieństwo, wywala Papieża do Awinionu i trzyma całe królestwo silną ręką, zmieniając istniejące prawa zgodnie z doraźną „racją stanu”.
A królewska rodzina nie jest wolna od intryg, kłopotów i skandali. Chwilę mi zajęło zorientowanie się kto jest czyim krewnym, bo sporą część lektury zajmują dwie siostry, ożenione z dwoma braćmi – królewskimi synami i intrygujące i knujące w imię zdrady małżeńskiej z … dwoma braćmi, również szlachetnie urodzonymi ale niższego stanu. Jak się można domyślać, ten romans nikomu nie przynosi chwały. Nie ma co kibicować poszczególnym postaciom, bo książka bazuje na prawdziwej historii a nie wytworze wyobraźni i pisarz nie zlituje się nad nikim. Tak jak w życiu, wszyscy są trochę dobrzy i trochę źli. A że stawka jest wysoka – trony, bogactwa i zaszczyty – tego zła jest sporo więcej. Krew leje się strumieniami a obrazowe sceny brutalnych egzekucji długo pozostają w pamięci.
Rekomendując tę książkę, G. Martin sam się prosił o porównania z własną twórczością. Zdania są podzielone – ja, jeśli odsieję od Martina wszystkie te magiczne smoki, maski, wilkory i ludzi lodu, bardzo ładne, lecz wkurzające, uważam, że literacko Martin jest lepszy. Lektura Druona to staroświeckie, rzetelne czytanie, solenne opisy zakulisowych działań, trochę jak zbeletryzowany podręcznik historii. Wszystko na tacy, wyjaśnione jasno, klarownie i … nudnawo. Niech już będzie równowaga między Druonem – za ożywienie ciekawego fragmentu dziejów Europy a Martinem za soczystość, dosadność i trafność języka, docierającego lepiej do współczesnego odbiorcy.

Dwór królewski to niegdyś niewyczerpane źródło łask, zaszczytów i pieniędzy dla lojalnych i wiernych poddanych zauszników władcy. Dziś to samo źródło nazywamy wdzięcznie i demokratycznie – korytem. A że żaden skarbiec sam się nie napełni, o sposobach jego wzbogacania jest między innymi ta lektura. Królem „z żelaza” jest nieustraszony Filip Piękny. Poznajemy go w momencie...

Jest: zapomniany przez Boga i ludzi mająteczek Bohiń na dalekich Kresach, zgorzkniała panna nie pierwszej młodości, zakazany romans, zbrodnie i skrywane tajemnice, pamięć powstań i przygniatająca gorycz porażki.
Mie ma: bursztynowego świerzopa, łąk szeroko rozciągnionych, chmur szerokich, rozdartych, cudownych, wspominania niegdysiejszej sielanki, śpiewnych wieczorów na gankach porośniętych winem i wszystkiego tego, co każe tęsknić za utraconym rajem.
Dodatkowy "bonus" to: znużenie, zniechęcenie, poczucie zmarnowanych dni, cisza przed burzą, gnicie, rozpad, upadek, beznadzieja bytowania, pustka, nuda i zaścianek.
Konwicki, oprócz tego, ze należy do moich ukochanych reżyserów i nie do końca zbadanych twórców, któremu według mnie najbliżej do realizmu magicznego w polskim wydaniu, jest też przedstawicielem szczególnego pokolenia. Ludzi, którzy urodziwszy się gdzieś nad Wilią, Pełtwią, Niemnem czy Issą, nagle dowiedzieli się, że te miejsca już nie są ich Ojczyzną, a ich nowa Ojczyzna wcale nie życzy sobie wspominania tej starej - uczucie, którego pokolenia urodzone po 1945 roku nie są w stanie zrozumieć...
Rzecz dzieje się kilkanaście lat po Powstaniu Styczniowym, autor "wymyśla" sobie losy swojej babki - Heleny, której nigdy nie poznał a dodatkowo wplata w fabułę kilka postaci, które w niedługiej przyszłości okażą się kluczowe w dziejach Polski. Helena bytuje jakby pogrzebana za życia, odcięta od nowin, nowych znajomości, za otoczenie mająca walący się dom, zdziwaczałego ojca i nieciekawą perspektywę związku z rozsądku lub samotnego dożycia końca swych dni. Nic nie ożywia szarej codzienności, wszystko dogorywa w mdlącym kurzu, upale i przeczuciu nadchodzącej jesieni, snu, śmierci. Cisza przed burzą nie może jednak trwać wiecznie i wreszcie nadchodzi wicher przynoszący zmiany...
Ciekawa jestem, czy Konwicki, jeszcze nie do końca otrząśnięty z etapu "pryszczatości", poprzez losy Heleny chciał nam powiedzieć, że jedyną ucieczką od butwienia i nieuniknionej zgnilizny starych polskich czasów była rewolucja i nowy pojałtański porządek? Mam nadzieję, że moje galopady wyobraźni poszły za daleko. Ale książka bez wątpienia niedoceniana i warta przemyślenia.

Jest: zapomniany przez Boga i ludzi mająteczek Bohiń na dalekich Kresach, zgorzkniała panna nie pierwszej młodości, zakazany romans, zbrodnie i skrywane tajemnice, pamięć powstań i przygniatająca gorycz porażki.
Mie ma: bursztynowego świerzopa, łąk szeroko rozciągnionych, chmur szerokich, rozdartych, cudownych, wspominania niegdysiejszej sielanki, śpiewnych wieczorów na...

Półka "science fiction" jest doprawdy niezwykle rozległa. Ta opowieść wkracza bardziej na tereny psychologii niż fantastyki naukowej. Nie dało się inaczej być z jej bohaterem -Charliem, jak tylko śmiać się, płakać i cierpieć razem z nim i ze wszystkich sił trzymać kciuki żeby mu się udało. Charlie to młody mężczyzna z niskim ilorazem inteligencji, który wskutek eksperymentu naukowego na pewien czas doświadcza statusu wszechstronnego geniusza. Przy okazji daje czytelnikowi wgląd w całe swoje niełatwe życie i stosunki z innymi ludźmi. A te, mimo umysłowych zmian, przez które przechodzi Charlie, są złe. Od początku swojego życia chłopak był obiektem toksycznych działań- najpierw desperackich prób leczenia i wmawiania przez matkę, że jest normalnym tylko trochę leniwym chłopcem, potem bezwzględne odrzucenie i nienawiść, bo próby "naprawy" nic nie dały. W dorosłości doświadczał kpin i szyderstw ze strony kolegów, wreszcie jako obiekt eksperymentu zaczął być traktowany jak zwierzątko laboratoryjne. W końcu znielubiono go, bo stał się zbyt inteligentny. A jedyną jego przewiną było to, że on naiwnie wszystkich kochał i chciał być lubiany.
I zadajemy sobie pytania bez odpowiedzi - kiedy zaczyna się człowiek? Czy przy IQ 68 jesteśmy kłopotem a przy 69 już fajnym gościem? A co jest granicą geniuszu - IQ 150 czy może 151? Różnice ewidentnie istnieją ale granica między nimi jest płynna. A czy istnieje cokolwiek w ludzkiej jednostce, co nie pozwala innym przyznać jej pełnoprawnego statusu człowieczeństwa? Oczywiście nie, chociaż praktyka pokazuje, że osoby upośledzone bardzo często nie są traktowane jak ludzie. Nad chorym dzieckiem lituje się niemal cały świat, jednak kiedy to dziecko dorasta a zachowuje się nadal jak dwu-trzylatek, nie może liczyć na zbyt wiele. Rodziny są zniecierpliwione i zmęczone a domy opieki chronicznie niedofinansowane i zbyt ubogie w oddany personel. I chociaż opowiadanie napisano już dość dawno, te sprawy zmieniły się na lepsze w niewystarczającym stopniu.
Największym problemem Charliego nie jest w moim odczuciu jego upośledzenie. Choroba raczej tkwiła w rodzinie, a zwłaszcza w matce, która w imię ochrony młodszego dziecka bezwzględnie odrzuciła syna, znienawidziła go, a przy tym chyba i samą siebie. Nie chciała zrozumieć, że miłość i szacunek są lekiem na niemal każdą dolegliwość.
Cały proces "mądrzenia" Charliego wydaje się być poświęcony jego zrozumieniu stosunków z rodzicami, siostrą i samym sobą - i nie są to słodkie chwile. Wierzę jednak, że po wszystkim Charliemu zostało jednak wrażenie, że było warto.
Książka miała być na weekend a została pochłonięta w jeden wieczór. W trakcie lektury stawał mi przed oczami piękny, liryczny film "Fenomen" z nietypową rolą Johna Travolty, bardzo podobny w wymowie.

Półka "science fiction" jest doprawdy niezwykle rozległa. Ta opowieść wkracza bardziej na tereny psychologii niż fantastyki naukowej. Nie dało się inaczej być z jej bohaterem -Charliem, jak tylko śmiać się, płakać i cierpieć razem z nim i ze wszystkich sił trzymać kciuki żeby mu się udało. Charlie to młody mężczyzna z niskim ilorazem inteligencji, który wskutek...

Szacowna Pani Eliza, pozytywistka i zaangażowana specjalistka od spraw feminizmu, popełniła najrasowszy thriller z metodycznie rozpisaną anatomią morderstwa i psychologicznym uzasadnieniem całej sprawy. Miejsce akcji – wioska gdzieś na Kresach, ofiara – młoda kobieta imieniem Pietrusia, sprawcy – czterej mężczyźni z rodziny Dziurdziów, występujący niejako w imieniu całej społeczności.
Wszystko zaczyna się w momencie kiedy krowy przestają dawać mleko, a Pietrusia przypadkiem pokazuje się tam, gdzie wszyscy oczekiwali objawienia się wiedźmy odpowiedzialnej za nieszczęścia wioski. Potem, przez wiele miesięcy napięcie narasta – przez plotki, pomówienia, intrygi, podejrzenia o czary i pakt z diabłem, aż do tragicznego finału.
Ofiara miała na sumieniu mnóstwo przewin – była obca we wiosce, biedna jak mysz kościelna i za jedyne towarzystwo mająca ślepą babkę. Była niezwykle ładna, pięknie śpiewała, robota paliła jej się w rękach, zawsze umiała pomóc, podleczyć ziołami chorych, doskonale gotowała, a pieczone przez nią chleby nie miały sobie równych. Wielu smaliło do niej cholewki, ośmieliła się wzgardzić ponurym gwałtownikiem – Stefanem Dziurdzią i na dodatek wyszła za mąż za najfajniejszego chłopaka ze wsi, który świata poza nią nie widział. Stworzyła ciepły dom pełen zdrowych, uśmiechniętych dzieciaków, po którym chodziła „w kupnych perkalach i jadła jajecznicę ze słoniną” (a chwilę później Jagnę namawiano do ślubu z Boryną mówiąc, że „będzie masło łyżkom jadła i śmietanom popijała” – ot, marzenia ludu polskiego!). Jednym słowem – przybłęda znikąd zawarła układ z nieczystym, dlatego wiedzie jej się dobrze a na innych sprowadza nieszczęście.
Jednak nie jest to prosta bajka kontrastująca dobrą, cierpiącą ofiarę i podłych oprawców. Chłopi, chociaż niepiśmienni nie wydają się wcale głupi i ciemni. Gospodarzą racjonalnie, mają plany, troszczą się nie tylko o swoje zagrody ale i o wioskę. Na co dzień bardzo religijni ale żyją w harmonijnej równowadze między wiarą chrześcijańską a prastarymi zabobonami z ciemnych wieków. Piotr Dziurdzia to szanowany, bogaty gospodarz i przywódca całej gromady. Gorzej z pielęgnującym urazę Stefanem i jego kłótliwą żoną, która pełni rolę rozsiewającego plotki i podjudzającego do zła Jagona. Z tej nieszczęśliwej w pożyciu pary, obdarzonej podłymi charakterami i popędliwością, emanują wszystkie nieszczęścia i podłość.
Mimo grozy położenia Pietrusi i zapalczywości mieszkańców wioski, w jej opisach przebija arkadyjski spokój, piękno i sielskość wprost z „Nad Niemnem”. Orzeszkowa nie pozwala nam zapominać, że kiedyś serce Polski biło na Wschodzie. Wieś sprawia wrażenie ucieleśnienia tęsknoty za prostym życiem, bogactwem natury i nieskażoną troskami codziennością.
Jednak natura ludzka jest zawsze taka sama. Dziś jesteśmy oświeceni, wykształceni, racjonalni i bardzo dalecy od polowań na czarownice – czyżby? Mało kto zadałby sobie dziś trud linczowania nielubianej osoby, jednak szeroko zakrojone kampanie nienawiści, festiwale pomówień, obarczanie przeciwników najgorszymi cechami aż po odmawianie im cech ludzkich, dyskutowanie „per onucam”, „per złodziejam”, „per szmatam”, fajerwerki ośmiu gwiazdek, którymi upajają się damy, starcy i młodzież – czy na pewno są to dowody ludzkiego współczesnego wysublimowania? Może jednak wszyscy bywamy Dziurdziami?

Szacowna Pani Eliza, pozytywistka i zaangażowana specjalistka od spraw feminizmu, popełniła najrasowszy thriller z metodycznie rozpisaną anatomią morderstwa i psychologicznym uzasadnieniem całej sprawy. Miejsce akcji – wioska gdzieś na Kresach, ofiara – młoda kobieta imieniem Pietrusia, sprawcy – czterej mężczyźni z rodziny Dziurdziów, występujący niejako w imieniu całej...

Ze wstępu wynika, że fani trisolariańskiej trylogii to prawie sekta. Dlatego też wszyscy chcieli, oczekiwali i spodziewali się fanfika. I dostali szaloną podróż pewnego mózgu przez ciemne chmury czasu, dalekie galaktyki, solariańską niewolę i rajskie wizje. Okazuje się, że wszechświat cierpi na nieustające cykle destrukcji i wzrostu, zmiany wymiarów, śmierć i odradzanie się. Nie wszystko jednak jest w stanie odtworzyć się w pierwotnym stanie i nie wiadomo do końca czy to nadzieja czy pułapka. Książki Liu pochłonęłam z ogromną fascynacją i miałam wrażenie, że nie zrozumiałam nawet połowy z poruszanych tam problemów, ale i tak nie mogłam się oderwać. U Baoshu wszystko wydaje się bardziej zrozumiałe ale niestety przy tym - naiwne i proste. W końcu wiadomo, że każda mniej lub bardziej naukowa fantastyka tworzona jest przez ludzi i dla ludzi, stąd trudno zbyt odkrywczo wyjść poza schematy ludzkiego zrozumienia. Cixin Liu wybiegł przed szereg nieco odważniej niż Baoshu, tak, że jestem przy tej lekturze na "tak sobie".

Ze wstępu wynika, że fani trisolariańskiej trylogii to prawie sekta. Dlatego też wszyscy chcieli, oczekiwali i spodziewali się fanfika. I dostali szaloną podróż pewnego mózgu przez ciemne chmury czasu, dalekie galaktyki, solariańską niewolę i rajskie wizje. Okazuje się, że wszechświat cierpi na nieustające cykle destrukcji i wzrostu, zmiany wymiarów, śmierć i odradzanie...

Rozpieszczone, roszczeniowe gówniarstwo to ponadczasowa i międzynarodowa kasta. Ludzie, którzy uważają, że pieniądze biorą się od rodziców albo z bankomatu, że nauczyciele złośliwie nie doceniają ich talentów, a oni sami urodzili się do znacznie wyższych celów niż nudne bytowanie w biedzie i skromności. Taki jest też i Pendennis, zwany pieszczotliwie Penem, kiedy poznajemy go na początku opowieści jako ukochanego jedynaka, najsłodszą pociechę bałwochwalczo zakochanej w synku wdowy i średnio rokującego na przyszłość młodzieńca. Ojciec Pena własną ciężką pracą i sprytem doszedł do skromnego majątku i co najważniejsze – wyrobił sobie odpowiedni status towarzyski (swoją drogą – jak bardzo nie doceniano niegdyś kupców, aptekarzy i medyków!). Mały z kolei jakby w ogóle nie zauważa swoich ograniczeń i nosi się z dumą lorda oraz szasta pieniędzmi z wielkopańskim gestem. W szkołach idzie mu raczej słabo, do pracy garnie się dopiero, gdy grozi mu autentyczny głód – i o dziwo okazuje się być obdarzony literackim talentem, który nie tylko nie pozwala mu stoczyć się na dno społecznej drabiny ale też daje mu podziw i szacunek otoczenia. Obok swych licznych słabostek jest też Pen absolutnym bęcwałem jeśli idzie o kobiety. Jego serce zawsze płonie ku czci nieodpowiedniej wybranki. Na szczęście nad bratankiem czuwa stryj – dobra dusza, człowiek światowy , mądry i pragmatyczny, choć również nie pozbawiony kabotyńskich póz, wielkopańskich fum, megalomanii i wygórowanych aspiracji. Stryj gasi pożary, pośredniczy w kłopotach, łagodzi spory, doradza, za plecami młodego mości mu wygody tak, że wierzymy, że naszemu nadętemu pychą głuptasowi nic złego nie może się stać pod takimi opiekuńczymi skrzydłami.
Thackeray, podobnie jak w swej powieści o „Ostrej” Becky, pokazuje nam pyszną panoramę dziewiętnastowiecznej angielskiej prowincji i tętniącego życiem Londynu. Zaciekawiła mnie postać kapitana Stronga, obieżyświata i awanturnika, który chwalił się Orderem Orła Białego otrzymanym od generała Skrzyneckiego po bitwie pod Ostrołęką – co robił Anglik w przesiąkniętym miłością do Napoleona polskim wojsku – historia raczy milczeć…. Ale i bez Stronga mamy się komu przyglądać – prawnikom, dziennikarzom, służącym, drobnym właścicielom ziemskim, niektórym arystokratom z urodzenia i tym z awansu, studentom, literatom, emerytowanym wojskowym, darmozjadom i pracusiom. I widzimy jak Autor podśmiewa się z nich a często śmieje w głos z ich charakterków, słabostek i obyczajowych skandalików. A że ponoć ta powieść ma sporo elementów autobiograficznych – śmieje się również i z samego siebie! I za ten uśmiech i satyryczne zacięcie tak miło się czyta Thackeraya!

Rozpieszczone, roszczeniowe gówniarstwo to ponadczasowa i międzynarodowa kasta. Ludzie, którzy uważają, że pieniądze biorą się od rodziców albo z bankomatu, że nauczyciele złośliwie nie doceniają ich talentów, a oni sami urodzili się do znacznie wyższych celów niż nudne bytowanie w biedzie i skromności. Taki jest też i Pendennis, zwany pieszczotliwie Penem, kiedy poznajemy...

W małej mieścinie gdzieś na końcu świata pewna młoda, niewinna dziewczyna rozpływa się we mgle. A kiedy do tej zapyziałej osady przybywa śledczy na miarę detektywa Rutkowskiego i uruchamia Wyższą Szkołę Robienia Hałasu, poszukiwania nabierają rumieńców. A trop ściele się gęsto: w miasteczku odkryto rzadkie złoża, dzięki czemu część mieszkańców niespodziewanie się wzbogaciła, mocno trzyma się lokalne bractwo religijne, w podtekście podejrzewane o fundamentalizm i brzydkie praktyki (było nie raz? to jeszcze raz!), w tle błąka się zaburzony emocjonalnie socjopatyczny nastolatek, jakiś nauczyciel uciekający od nieznanej nam przeszłości, ojciec zaginionej skrywa jakieś sekreciki, jej przyjaciółka nie jest do końca lojalna i szczera. Przy okazji na światło dzienne wychodzi inna, o wiele starsza kryminalna zagadka. Tak, że niby motywów w bród ale zaczepienia nie ma. Kiedy w końcu prawda (przynajmniej ta o najnowszym zaginięciu) wychodzi na jaw, jest ona tak koślawo uzasadniona, nieprawdopodobna, psychologicznie niepojęta, głupia i dęta, że Panu Carrisiemu już dziękuję. Sięgnęłam po ten tytuł z uwagi na klimatyczny film sprzed paru lat, w którym czuć było rękę europejskiego twórcy, bez zbędnego amerykanizowania. Ale książka nie powaliła. Kiedyś pewien nałogowy czytelnik wspomniał, że ma już po czubki uszu wszystkich ostatnio namnożonych książkowych dziewczyn - z mgły, wody, jeziora, sąsiedztwa, okna, drągu, przeciągu i pociągu, I w tym punkcie zgadzam się z nim.

W małej mieścinie gdzieś na końcu świata pewna młoda, niewinna dziewczyna rozpływa się we mgle. A kiedy do tej zapyziałej osady przybywa śledczy na miarę detektywa Rutkowskiego i uruchamia Wyższą Szkołę Robienia Hałasu, poszukiwania nabierają rumieńców. A trop ściele się gęsto: w miasteczku odkryto rzadkie złoża, dzięki czemu część mieszkańców niespodziewanie się...

Tym razem nieco odpoczynku po średniowiecznych budowniczych katedr i mostów. Follett wiedzie nas dobrze udeptanymi ścieżkami, po których epokę temu kroczyli godnie Forsyth, Ludlum i wielu innych. Tamci podbijali nasze lęki związane z zimną wojną i napięciami USA-ZSRR. Ten przenosi wszystkie strachy na realia XXI wieku, tak, jakby trylogia „Stulecie” miała trwać i trwać w kolejnej odsłonie. Akcja zawiązuje się wielowątkowo, w różnych częściach świata, z bohaterami pozornie nie mającymi z sobą nic wspólnego. Autor nie byłby sobą, gdyby dzięki temu rozbiciu fabuły nie dał nam okazji do śledzenia równocześnie kilku romansów! Z drugiej zaś strony – jeśli niemal od początku wprowadza na arenę prezydentów wielkich państw i wysoko postawionych urzędników – już czujemy, że będzie "grubiutko”. Wydarzenia toczą się dość leniwie; akcja przypomina powolne sypanie kopczyka z piasku, ziarenko do ziarenka, aż w końcu kolejna maleńka drobina przeciąża kopiec i wywołuje niewyobrażalne piekło. Taki polityczny efekt trzepotu skrzydeł motyla – drobny incydent gdzieś w dalekim świecie uruchamia lawinę nie do powstrzymania… W międzyczasie czytamy o mechanizmach akcji wywiadowczych podejmowanych przez Amerykanów w różnych częściach świata, walce z przemytnikami narkotyków, bandach przemycających do Europy nielegalnych imigrantów i o niewolniczej pracy. Przy okazji – postać Abdula to mój faworyt – niesłychanie odważny agent, ryzykujący własną głową w służbie dobrze wykonanego zadania. Tacy ludzie pokazują, że cała współczesna technika, monitoring, satelity, na nic się zdają, jeśli w newralgicznym momencie do akcji w terenie nie wkroczy jakiś ryzykant o stalowych nerwach żeby doprowadzić bandyckie sprawy do ich nieuchronnego końca w więzieniu, lub kostnicy.
Ale to są tylko dekoracje, bo główna część powieści to historia eskalacji konfliktu nuklearnego. Na pewno dziwne wydaje się, że w rozgrywce zupełnie niemal pominięto Rosję, skupiając się na dwóch mocarstwach – USA i Chinach, które toczą walkę o dominację na terenach Korei Północnej i Południowej, a potem… gdzie indziej. Niebezpiecznie przypomina to współczesną nam Ukrainę, gdzie USA biją się z ruskimi rękami ukraińskich bojców, ale cóż, tak działa podły świat. A może pominięcie Rosji było celowe, żeby uczynić intrygę bardziej czytelną dla odbiorcy? Daje to nam nadzieję, że rzeczywisty splot międzynarodowych interesów i konfliktów jest o wiele bardziej skomplikowany, a różne państwa trzymają się nawzajem za pyski, że po pierwsze - nie jest możliwe odkrycie tych wszystkich zależności, a po drugie - wzajemne szachowanie się trzyma łapy polityków z dala od czerwonego guzika.
Jest ze mnie stara książkowa wyjadaczka, ale w trakcie tej lektury bladłam nie raz. Żyjemy w niesłychanie niebezpiecznym i chwiejnym świecie, XXI wiek zamiast być epoką spokoju i dobrobytu, staje się areną coraz bardziej niebezpiecznych konfliktów, przy których choćby nasze polskie polityczne wybory to mrówka na grzbiecie słonia. Z całych sił trzymam kciuki, żeby „Nigdy” nie przekształciło się w „Kiedyś”, albo jeszcze gorzej – w „Teraz”.

Tym razem nieco odpoczynku po średniowiecznych budowniczych katedr i mostów. Follett wiedzie nas dobrze udeptanymi ścieżkami, po których epokę temu kroczyli godnie Forsyth, Ludlum i wielu innych. Tamci podbijali nasze lęki związane z zimną wojną i napięciami USA-ZSRR. Ten przenosi wszystkie strachy na realia XXI wieku, tak, jakby trylogia „Stulecie” miała trwać i trwać w...

Ostatni tom serii Malraux stara się pokazać, jak nadprzyrodzone przechodzi w nierzeczywiste, a to w ponadczasowe, czyli sztuka najpierw wyzwala się do Boga, potem od realności, wreszcie od czasu. A jest to, według Autora efektem przemian społecznych w Europie, i co za tym idzie – radykalnych zmian w sposobie myślenia ludzi. Po licznych wojnach, rewolucjach i wiosnach ludów do głosu dochodzą szersze warstwy społeczne niż tylko monarchowie i arystokraci. I zaczynają dyktować gusta. Nie wiemy, jakie potrzeby artystyczne mieli szaraczkowie z czasów feudalizmu lub monarchii. Wiadomo natomiast, że dawne sztuki były niemal w całości religijne i tworzone w społeczeństwie niemal w całości złożonym z analfabetów. Po wieku XVIII dostęp do wiedzy ogólnej a w tym i sztuki powszechnieje. Panuje ogólna moda – na realizm, dosłowność i wiarygodność przedstawienia - piękne widoczki, dekoracyjność, ozdobność, wylizanie, akademizm , co nie musi być złe artystycznie ale jest wtórne. Tymczasem realizm nie oznacza odzwierciedlenia i kopii rzeczywistości.
I niektórzy artyści się buntują! Chcą uczynić ze sztuki autonomiczną dziedzinę, gdzie będzie liczyć się nie szeroki gust ale fakt malarski, poszukiwania formalne, kolor, plama, światło, prawda malarska przedmiotów . Sztuka staje się bezczelna, autonomiczna, zapatrzona w samą siebie. Akademicka o tyle, że nie potrzebuje odbiorcy, tylko dyskusji we własnym gronie twórców. Artysta zrywa ze społeczeństwem i znajduje sobie równych tylko wśród artystów.
Niezależni nie szanują już iluzji, nie trzymają się perspektywy. Artyści wiedzą, że „rozumiemy świat piękności, nieco mniej świat piękna, prawie wcale świat malarstwa” i zadają ważne pytania – po co „układać farby w odpowiednim porządku”? I dochodzą do wniosku, że lepiej malować dla wieczności niż swoich współczesnych. Malraux zauważa nieco z przymrużeniem oka ucieczkę pięknych kobiet z obrazów. A to dlatego, że „artysta zbuntowany nie ma smaku”. Stąd „Olimpia” Maneta jest zwyczajną, średnio ładną, bezczelną prostytutką a nie boską Wenus. Obraz nie jest już ani bóstwem, ani fetyszem, ani nie przedstawia bogini, ani nie uwzniośla człowieka, jest OBRAZEM. A łatwiej zgodzić się co do urody kobiety niż piękna obrazu, stąd w dzisiejszych galeriach rzadko spotkamy oblicza godne portretów Tycjana…
Dzieje się w sztuce dużo i szybko – powstaje wiele wielkich muzeów, co zapewnia dostęp do wielu różnorodnych dzieł sztuki i dla publiczności i dla samych artystów. Rodzajem rewolucji był rozwój sztuk audiowizualnych. Fotografia, technika reprodukcji, kino, telewizja, dzięki kadrowaniu, powiększeniu, ruchowi kamery – widzimy to, czego nie byliśmy w stanie zobaczyć a tylko przeczuwaliśmy.
No i w końcu ogromne triumfy święcą sztuki Azji, Afryki, Ameryki Środkowej, sztuka ulotna tworzona przez ludy pierwotne, dzieci, osoby chore psychicznie. Nie byłoby impresjonizmu bez twórczego zinterpretowania sztuki Japonii, nie zaistniałby kubizm, gdyby pewien genialny malarz nie zafascynowałby się afrykańskimi maskami i rzeźbami.
Esej Malraux kończy się w latach siedemdziesiątych XX wieku, dalsze dzieje sztuki toczą się na naszych oczach. Czekam tęsknie na ciekawe opracowanie całego tego wariactwa, które tętni w pracowniach, muzeach i galeriach sztuki współczesnej.

Ostatni tom serii Malraux stara się pokazać, jak nadprzyrodzone przechodzi w nierzeczywiste, a to w ponadczasowe, czyli sztuka najpierw wyzwala się do Boga, potem od realności, wreszcie od czasu. A jest to, według Autora efektem przemian społecznych w Europie, i co za tym idzie – radykalnych zmian w sposobie myślenia ludzi. Po licznych wojnach, rewolucjach i wiosnach ludów...