Ludzie gór

Biografie osób, które z górami związały życie – a nierzadko nigdy już z nich nie wróciły – cieszą się wśród czytelników dużym zainteresowaniem. To historie o ludziach rzucających wyzwanie naturze, ale i szanujących jej potęgę, przełamujących schematy, odważnych, niebojących się porażek.

Pierwsza Europejka, która stanęła na Mount Evereście. Pierwsza kobieta na K2. Uważana za jedną z najlepszych himalaistek. Zaginęła podczas jednej z wypraw, a jej ciała nigdy nie odnaleziono. Zawsze powtarzała, że jeśli miałaby umrzeć, to właśnie tam, w górach, gdzie czekają na nią przyjaciele. Historię tej niezwykłej postaci, która nie obawiała się żyć po swojemu, wbrew oczekiwaniom innych, spisała Anna Kamińska w książce „Wanda. Opowieść o sile życia i śmierci. Historia Wandy Rutkiewicz” (Wydawnictwo Literackie). Nikt nie powinien więc wątpić, że „miejsce kobiet jest na szczycie”, co zresztą udowadnia w swojej książce „Taterniczki” (Prószyński i S-ka) Agata Komosa-Styczeń.

Górom swe życie oddał również Jerzy Kukuczka, który jako drugi człowiek na świecie zdobył Koronę Himalajów i Karakorum – a zajęło mu to zaledwie osiem lat. Zginął podczas wchodzenia na Lhotse, ośmiotysięcznik, czwartą najwyższą górę na świecie. Lina pękła, mężczyzna wpadł zaś w przepaść; jego ciała nigdy nie odnaleziono. Dariusz Kortko i Marcin Pietraszewski dotarli do prywatnych zapisów Kukuczki, rozmawiali z jego bliskimi i towarzyszami wypraw – na podstawie tych bogatych materiałów stworzyli biografię nietuzinkowego, dążącego uparcie do celu człowieka. „Kukuczka. Opowieść o najsłynniejszym polskim himalaiście” (Agora) to obowiązkowa pozycja dla miłośników górskich wypraw.

Można sięgnąć też po nagradzaną książkę „Kurtyka. Sztuka wolności”(Agora) Bernadette McDonald, dwutomowy wywiad rzekę z Krzysztofem Wielickim „Mój wybór” (Góry Books) czy „Spod zamarzniętych powiek” (Agora) autorstwa himalaisty Adama Bieleckiego i dziennikarza Dominika Szczepańskiego (autora innej interesującej książki: „Czapkins. Historia Tomka Mackiewicza”).

Przed wyruszeniem w drogę należy zebrać drużynę…

…a także odpowiedni ekwipunek. Sprawdzić pogodę, nie lekceważyć alertów pogodowych oraz rad bardziej doświadczonych osób, przede wszystkim zaś mierzyć siły na zamiary. Jak zacząć przygodę z górami i zadbać o własne bezpieczeństwo? Jak zaplanować trasę i jaki sprzęt zabrać ze sobą? Doskonałym vademecum nie tylko początkującego wędrowca będzie książka „TREK. Od marzenia do przygody. Wszystko o wędrowaniu” (Agora) Mateusza Waligóry, który od lat pracuje jako przewodnik wypraw trekkingowych.

Warto też sięgnąć po klasyczny poradnik dla wspinaczy „Góry – wolność i przygoda” (Galaktyka) Dona Graydona i Kurta Hansona, stale aktualizowaną książkę polecaną przez Polski Związek Alpinizmu, w której omówiono kluczowe zagadnienia dotyczące między innymi górskich wspinaczek i wyposażenia.

Wielkie wyprawy

W marcu 2013 roku grupa polskich himalaistów zdobyła Broad Peak – było to pierwsze zimowe wejście na ten ośmiotysięcznik. Ze szczytu zeszło jednak tylko dwóch mężczyzn – dwóch pozostałych wspinaczy uznano za zaginionych. O tej pechowej wyprawie można przeczytać w książce „Broad Peak. Niebo i piekło” (Wydawnictwo Poznańskie) Przemysława Wilczyńskiego i Bartka Dobrocha. Dziennikarze przeprowadzili wiele rozmów z bliskimi uczestników i świadkami, snują także refleksje nad „granicami pasji”.

Nominowana do Pulitzera, ale i wywołująca wiele kontrowersji książka „Wszystko za Everest” (Czarne) wyszła spod ręki Jona Krakauera, jednej z osób wspinających się na Mount Everest 10 maja 1996 roku. Dziennikarz zdaje szczegółową relację z dramatycznej wyprawy, podkreśla, że góry należy szanować, i pokazuje, że ludzie nie powinni igrać z naturą. Członkowie komercyjnej wyprawy zapłacili tysiące dolarów, by móc dotrzeć na szczyt – jednak nawet bajońskie sumy nie były w stanie zapewnić im bezpieczeństwa.

O wydarzeniach ze stycznia 2018 roku opowiada Élisabeth Revol w książce „Przeżyć. Moja tragedia na Nanga Parbat” (Agora), w której relacjonuje swoją dramatyczną w skutkach wyprawę z Tomaszem Mackiewiczem. Warto też sięgnąć po „Annapurnę” (Marginesy) Maurice’a Herzoga, w której autor wraca do wydarzeń z 1950 roku i opisuje pierwsze wejście na ten ośmiotysięcznik.

Powieści z górami w tle

W sierpniu 1925 roku Kazimierz Kasznica z żoną Walerią i synem Wacławem wyruszyli do Doliny Pięciu Stawów. Ponieważ pogoda nagle się zepsuła, Kasznica poprosił napotkanych w schronisku taterników o pomoc w powrocie do Zakopanego. Ostatecznie z rodziną został jeden z nich, Ryszard Wasserberger, który próbował przeprowadzić wszystkich bezpiecznie przez Lodową Przełęcz. Finał był straszny: dwóch mężczyzn i chłopiec zmarli w tajemniczych okolicznościach, przeżyła jedynie Waleria – do dziś nie wiadomo, co tak naprawdę się wówczas wydarzyło. Zdarzenie to rozpaliło także ciekawość Katarzyny Zyskowskiej-Ignaciak, która zainspirowała się tą historią przy tworzeniu kryminału „Sprawa Hoffmanowej” (Znak).

W 1959 roku na Przełęczy Diatłowa doszło do tragedii, która nadal nie doczekała się rozwiązania – stale mnożą się teorie, co tak naprawdę stało się z grupą studencką planującą wyprawę w góry Uralu. Nikt z nich nie wrócił żywy. Powieść „Przełęcz” (Wydawnictwo Literackie) Krzysztofa Domaradzkiego odnosi się do tych wydarzeń – jej bohaterowie, detektyw i prawniczka, po latach próbują odkryć, co było przyczyną śmierci turystów. Ci, którzy wolą trzymać się faktów, mogą za to sięgnąć po „Tragedię na Przełęczy Diatłowa” (Czarne) Alice Lugen lub „Przełęcz Diatłowa. Tajemnica dziewięciorga” (Mova) Anny Matwiejewej.

Można też przeczytać nagradzaną „Szczelinę” (Stara Szkoła) Jozefa Kariki, która niejednemu czytelnikowi zapewniła kilka bezsennych nocy, cykl Remigiusza Mroza „Komisarz Forst” (Filia), liczący obecnie siedem tomów, tatrzańską powieść Marii Nurowskiej „Zabójca” czy inspirowaną prawdziwą historią – morderstwem studentów w Górach Stołowych – „Wenus umiera” (Lira) Aleksandra Sowy.

Góry dla dzieci

Jak zarazić najmłodszych miłością do gór? Na przykład poprzez literaturę przeznaczoną dla dzieci, której na rynku nie brakuje. Książka „Rok w górach” (Nasza Księgarnia) Małgorzaty Piątkowskiej zawiera dwanaście rozkładówek, na których ilustratorka przedstawiła górskie zwierzęta występujące na różnych piętrach górskich, pokazała, jak zmienia się ich życie w zależności od pór roku. To doskonały sposób na zapoznanie malucha z górską fauną i florą.

Dla rodziców, którzy planują ze swoimi dziećmi pobyt w górach, dobrym pomysłem będzie wspólna lektura książki Beaty Sabały-Zielińskiej „TOPR. Tatrzańska przygoda Zosi i Franka” (Prószyński i S-ka). Jej bohaterowie po raz pierwszy odwiedzają Zakopane, a o samych Tatrach wiedzą niewiele. Rodzina wynajmuje pokoje u ratowników TOPR-u, którzy chętnie dzielą się z nimi swoją wiedzą i rozmaitymi anegdotami, opowiadają o bezpieczeństwie podczas górskich wypraw i przestrzegają przed głupotami, które turyści często popełniają. Dorośli czytelnicy mogą też zerknąć na inne książki Sabały-Zielińskiej, na przykład „Pięć Stawów. Dom bez adresu” czy „TOPR. Żeby inni mogli przeżyć”.

Jakie tytuły warto dodać do tej listy? Podzielcie się swoimi propozycjami i wspólnie stwórzmy literacki „górski niezbędnik”.