Krystyna Radziszewska

Ta monografia dotyczy getta łódzkiego i szczególnie skupia się na grupie najbardziej bezbronnej – na dzieciach. Dlaczego akurat tak? Ponieważ skierowana jest również do ludzi młodych, do uczniów, dla których dzisiaj jest to często temat egzotyczny. Wszystko, co wydarzyło się przed laty, a tutaj minęło już osiem dekad, to dla naszych dzieci abstrakcja. A już z pewnością żadne nie myśli, że mogłoby się w dającym się objąć rozumem czasie powtórzyć. Nic zatem lepiej nie przybliży im zagadnienia niż własnoręczne zapiski żydowskich dzieci, z których bije prawda i ból. A także fragmenty dzienników ich zrozpaczonych rodziców. Były pisane po polsku, po niemiecku i w jidysz, zostały oczywiście na potrzeby tej pracy przetłumaczone, a zdjęcia odręcznych kartek pokrytych dziecinnym pismem, nie zawsze wyrobionym, również umieszczono w książce. Te wiersze, pełne nadziei, ten zachwyt nad wiosną, którą ledwie z getta widać. Wrażenie piorunujące. To doskonała publikacja dla nauczycieli, z materiałami dydaktycznymi, które mogą wykorzystać w pracy z uczniami. Autorzy, układając teksty, wzięli pod uwagę trzy etapy , które wydają się najistotniejsze, a więc: przybycie do getta, codzienność życia w nim oraz deportacje. Nie mogą nie poruszyć sceny odbierania dzieci rodzicom, skrajnej biedy w przeludnionym, brudnym, zatęchłym fragmencie miasta, w którym ludzi zamknięto niczym zwierzęta, zastraszano, bito, upokarzano i zabijano, gdzie chorzy i zmarli leżeli obok siebie na ulicach, a dzieci zmuszone były w błyskawicznym tempie dorastać. Ci, którzy do tej pory byli sąsiadami zostali poddani segregacji i przesiedleni. W getcie ludzie zazdrościli kotom, które dostawały przydział mięsa i były bardziej przydatne od ludzi. Ze ściśniętym sercem czyta się tez przepisy kucharskie, które uwzględniają „produkty” dostępne w getcie. Początkowe artykuły w przystępny sposób pokazują nam życie społeczności łódzkiej przed wojną, rodzaje dostępnych dla dzieci szkół i stan ówczesnej oświaty. No i oczywiście te wszystkie zmiany, jakie zaszły po wkroczeniu okupantów, także te nakazy i zakazy obowiązujące Polaków nieżydowskiego pochodzenia, a dotyczące choćby ograniczenia możliwości zawierania małżeństw, zakazu uczęszczania do szkół, przymusu pracy itp. To doskonale naświetla okupacyjną rzeczywistość, której kolejnym, konsekwentnym krokiem było utworzenie zamkniętego w określonym kwartale ulic getta. Sporo już na ten temat wiemy. Znamy nazwisko Hansa Biebowa – Niemca zarządzającego gettem, a także kontrowersyjnego przełożonego Starszeństwa Żydów, Mordechaja Rumkowskiego – obecne nie tylko w literaturze faktu, ale też w fikcji literackiej, opartej o spór wokół jego intencji (mam tutaj na myśli „Kupca łódzkiego” Adolfa Rudnickiego oraz „Fabrykę muchołapek” Andrzeja Barta). Wiemy jak żyło się w getcie, jak pracowało, jak marzyło, jakie powstawały konflikty i jakie dylematy rozwiązywać musiała żydowska starszyzna. Nie do zapomnienia jest Wielka Szpera. Jednak słowa kreślone rękoma samych dzieci, z których większość nie doczekała końca wojny, robią dramatyczne wrażenie. Dlaczego młodzież powinna poznawać historię wojen, okupacji, prześladowań, tego nie trzeba nikomu tłumaczyć. Do faszyzmu prowadziła określona droga, określona narracja i manipulacja społeczeństwem. Zaczęło się od wykluczania pewnych grup, stygmatyzowania ich, by przejść w końcu do drastyczniejszych represji i masowych mordów. Historia lubi się powtarzać, szczególnie, jeśli zaczynamy ją wykrzywiać, przedstawiać wybrane jej fragmenty w pasującym nam świetle, naginać do określonych idei, by wzbudzić uczucia, na jakich nam zależy. Dlatego tak ważne jest, by nie zapominać o faktach z przeszłości, opierać się na źródłach i pielęgnować w sobie wrażliwość na cudzą krzywdę. Bo to ludzie zgotowali ludziom to piekło i ludzie za nie odpowiadają. Pamięć jest tutaj jednym z bezpieczników. Książkę przeczytałam dzięki portalowi: https://sztukater.pl/