Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Anna, spędziwszy kilkadziesiąt lat jako przykładna żona i matka, ucieka z domu.To już nie pierwsza ucieczka w tej rodzinie. Kiedy bohaterka miała trzynaście lat, zniknął jej ojciec, zostawiając żonę i dzieci na pastwę losu. Czyżby córka odziedziczyła po nim pęd do wolności i skłonność do porzucania obowiązków? Po upływie mniej więcej roku jej mąż Severino pakuje bagaże i wyrusza w podróż, by odnaleźć zgubę. Nie jest mu łatwo, bo ma około osiemdziesiąt lat i na domiar złego choruje na cukrzycę. Ale przecież nie tylko młodzi ludzie są zdolni do szaleństw, starzy też potrafią zdobyć się na poświęcenie i wysiłek, też tęsknią, też nie umieją pogodzić się z faktem, że zostali porzuceni, i to w dodatku bez wyjaśnienia, bez pożegnania.

Anna od początku wydaje się postacią fascynującą. I niestety skazaną na to, by nie znaleźć w życiu spełnienia. Od rodziców otrzymała sprzeczne porady. Ojciec mówił, że każdy człowiek ma prawo sam decydować o swoim losie, matka z kolei wymagała bezwzględnego posłuszeństwa i powtarzała, że „Kobieta się rodzi, by być żoną mężczyźnie i matką dzieciom” i że trzeba odwzajemnić miłość męża, choćby tylko z obowiązku czy wdzięczności. W powieści znajduje się kilka bulwersujących scen pokazujących, w jaki sposób buntująca się Anna naprowadzana była na „właściwą” drogę. Pouczano ją na przykład, że powinna jak najprędzej urodzić mężowi syna, a kiedy odburknęła: „Dać mężowi syna. Jakbym tylko po to się urodziła”, usłyszała od bliźniaczej siostry, że grzeszy i powinna zostać zbita rózgą. Można sobie wyobrazić, co czuła, wiedząc, że albo dostosuje się do wymagań, albo zostanie potępiona, przyniesie matce i siostrze wstyd...

Ludzie są skomplikowani i autor doskonale umie to pokazać. Kilkakrotnie bohaterowie nie postępują według schematu, widać w nich sprzeczności, wahania. Po kimś takim jak Anna można by się spodziewać, że będzie umiał uszanować wybory własnego dziecka, tymczasem niekoniecznie tak się dzieje. Zachowanie bohaterki wobec syna dziwi i irytuje, można nawet odnieść wrażenie, że Anna zapomina, jaki bunt i żal czuła w młodości, że powiela błędy własnej matki. Severino okazuje się o wiele lepszym i mądrzejszym rodzicem niż ona.

Podsumowując, „Ucieczka Anny” to ciekawa powieść o powolnej akcji, z dużą liczbą retrospekcji, przesycona nostalgią, pokazująca dawniejszą i współczesną Sycylię. Mattia Corrente opowiada o relacjach małżeńskich, tłamszeniu kobiet, zmianach w obyczajowości, o smutku i zagubieniu starca porzuconego przez żonę, którą kochał przez całe życie, a która już w dniu ślubu pokazała mu pazurki. I wreszcie jest to książka o tęsknocie za wolnością, za niezależnością, pokazująca, że ten, w kim wykiełkowało takie marzenie, już nigdy nie będzie szczęśliwy, bo albo porzuci i zrani bliskie osoby, albo będzie tkwił przy rodzinie i czuł się tak jak złapana na haczyk ryba.

https://koczowniczkablog.blogspot.com/2024/05/ucieczka-anny-mattia-corrente.html

Anna, spędziwszy kilkadziesiąt lat jako przykładna żona i matka, ucieka z domu.To już nie pierwsza ucieczka w tej rodzinie. Kiedy bohaterka miała trzynaście lat, zniknął jej ojciec, zostawiając żonę i dzieci na pastwę losu. Czyżby córka odziedziczyła po nim pęd do wolności i skłonność do p...

Rozwiń

Zwiń

Sylwestrowy wieczór. Yuriko czeka na przyjazd syna. Nowy Rok zawsze świętują razem, to już tradycja. Poza tym widują się dość rzadko, bo Izumi mieszka aż w Tokio i ma czasochłonną pracę. Starsza pani postanawia dokupić trochę jedzenia. Jednak po drodze dzieje się coś dziwnego: Yuriko odnosi wrażenie, że znowu jest młodą kobietą widzącą trzęsienie ziemi w Kobo, że rodzice znowu odwracają się do niej plecami, źli, że nie pozbywa się panieńskiego dziecka. Zdezorientowana, zagubiona w czasie i przestrzeni, siada w końcu na huśtawce, by pobujać się niczym mała dziewczynka. Izumi nie zastaje jej w domu, widzi za to nieporządek i inne oznaki świadczące o tym, że matka przestaje sobie radzić, dziecinnieje, traci rozum.

Genki Kawamura ukazuje ten okres życia, kiedy to role pomiędzy matką a dzieckiem całkowicie się odwracają: to syn staje się opiekunem, musi dbać o jej bezpieczeństwo, a nawet o higienę. W przypadku Izumiego sytuacja jest o tyle trudniejsza, że za kilka miesięcy ma przyjść na świat jego pierwsze dziecko. W przeciwieństwie do wielu japońskich mężczyzn Izumi chce jeździć z żoną na badania, przejąć jej obowiązki, by przynajmniej w domu mogła odpocząć. Kaori włożyła dużo czasu i wysiłku, by odnieść w pracy sukces, i teraz boi się pójść na zwolnienie. „Martwię się, czy ktoś mi tego nie odbierze, podczas gdy mnie nie będzie. Mężczyźni nic nie tracą” – wyznaje. Koledzy z wytwórni płytowej nie próbują jej pomagać, nie pytają o ciążę. Czyżby byli aż tak egoistyczni, niezdolni do empatii? Niekoniecznie. We współczesnej Japonii „jak ktoś źle się zabierze za okazywanie troski, może zostać posądzony o seksizm”.

„Sto kwiatów” to powieść prosto napisana, ale ładna i wzruszająca, poruszająca uniwersalne tematy, takie jak relacje pomiędzy matką a synem, bezradność i zagubienie osoby chorej na Alzheimera, ciężar, jaki spada na rodzinę chorego. Autor opisuje teraźniejszość Izumiego, a retrospekcje i pamiętnik Yuriko dają wgląd w wybrane wydarzenia z przeszłości tych dwojga. Podczas gdy matka traci wspomnienia, syn je wygrzebuje z pamięci, odzyskuje. Przypomina sobie na przykład nieustanną bieganinę Yuriko pomiędzy pracą a obowiązkami domowymi. Jej smutek, że nie może zapewnić synowi tego wszystkiego, co dostają dzieci z pełnych rodzin. Jej zachwyt fajerwerkami. Jej tajemnicze zniknięcie z domu na kilka miesięcy i jej dziwną reakcję na wiadomość, że Izumi się zaręczył. I jej osobliwy zwyczaj, by zawsze w wazonie mieć jeden kwiat...

https://koczowniczkablog.blogspot.com/2024/04/sto-kwiatow-genki-kawamura.html

Sylwestrowy wieczór. Yuriko czeka na przyjazd syna. Nowy Rok zawsze świętują razem, to już tradycja. Poza tym widują się dość rzadko, bo Izumi mieszka aż w Tokio i ma czasochłonną pracę. Starsza pani postanawia dokupić trochę jedzenia. Jednak po drodze dzieje się coś dziwnego: Yuriko odnos...

Rozwiń

Zwiń

Jako miłośniczka literatury skandynawskiej nie mogłam nie sięgnąć po antologię „Mistrzowie opowieści. Skandynawskie lato”, której motywem przewodnim jest właśnie lato spędzane w Szwecji, Norwegii czy na Islandii. Znajduje się w niej dwadzieścia kilka krótkich utworów wybranych przez Justynę Czechowską; po tytuły, nazwiska autorów oraz tłumaczy odsyłam na stronę wydawnictwa, gdyż wypisanie ich zajęłoby zbyt dużo miejsca.

Niestety książka mnie nie zachwyciła. Z kilku powodów. Po pierwsze większość opowiadań jest albo nudna, albo niesamowicie infantylna. Redaktorka zbiorku najwidoczniej nie zastanowiła się, do jakiego czytelnika kieruje książkę, i powybierała teksty na chybił trafił. Obok wulgarnej historyjki o mężczyźnie podpalającym działkę czy o dziewczynie prowokowanej przez lesbijkę znajdują się tu bajeczki o rodzince ślimaków, o pszczole wdowie, o Rasmusie i włóczędze. W materiałach promocyjnych owa różnorodność prezentowana jest jako zaleta, bo niby każdy może tu znaleźć coś dla siebie. Tylko gdzie tu logika? Jeśli skuszę się na książkę, to chcę ją przeczytać od deski do deski, a nie poprzestać na kilku opowiadaniach i szukać chętnych na pozostałe. Jak coś jest dla wszystkich, to jest dla nikogo. Tej antologii nie da się przeczytać w całości i przyznaję, że nie dobrnęłam do końca bajeczki o mniszku z uśmiechem wpatrującym się w słońce, bo po prostu nie dałam rady.

Zresztą nawet wśród tekstów przeznaczonych dla dorosłych znajduje się dużo słabych, wywołujących jedynie znużenie albo zażenowanie. „Tego lata odwiedzała cmentarze”, „Dziecko, które kochało drogi”, „Konie w nocy” i „Lato” są, cóż tu ukrywać, niesamowicie nudne, a „XVI”, którego narrator bez końca przeklina i narzeka, może spodobać się jedynie mocno zaburzonej osobie. Podobnie odrzucające są „Biały zając” i „Jak syreny”. W pierwszym z tych opowiadań wiecznie marudzący bohater podpala szopę, w której przebywa tytułowe zwierzę, w drugim zaś dziewczyna rozważa, czy byłaby w stanie przespać się ze znajomą lesbijką, czy jednak nie. I tak przez całe opowiadanie. Kolejny nieudany tekst nosi tytuł „Lato. Nanoopowieść” i składa się z zaledwie ośmiu słów. Powstał specjalnie na potrzeby antologii, ktoś więc musiał go zamówić, zaakceptować. Tylko po co? Nie szkoda pieniędzy na honorarium dla autora i dla tłumacza tych kilkuwyrazowych wypocin?

Innego rodzaju koszmarkiem jest „Pocałunek” Hjalmara Söderberga. Koszmarkiem nie z winy autora, tylko tłumaczki, gdyż został przełożony tak nieudolnie, że można by to uznać za ponury żart. Pisarza słynącego z pięknego stylu zaprezentowano w tej antologii jako niechluja językowego, który już w pierwszym zdaniu popełnia błąd gramatyczny. Dalej też nie jest lepiej, całość zaś wygląda jak wprawka.

Kolejna wada „Skandynawskiego lata” to niestaranne notki o autorach. By nie przynudzać, napiszę tylko, że powieść Laxnessa nosi tytuł „Duszpasterstwo koło Lodowca”, a nie, jak twierdzą twórcy książki, „Chrześcijaństwo koło lodowca”.

Koniec końców tylko pięć tekstów – „Letnie marzenie”, „Filar”, „Szczeliny powietrza”, „Babie lato” i „BeSafe” – uznałam za ciekawe. Narratorką tego pierwszego jest kobieta, której w dzieciństwie nie dane było wyjechać na kolonie. Po upływie kilkudziesięciu lat nadal ją to boli. W żadnym z opowiadań wieś nie została odmalowana tak kusząco, tak czarownie jak właśnie w tym, będącym jedynie opisem wyobrażeń nieszczęśliwego dziecka. W „Filarze” obserwujemy mężczyznę, który z uporem uczy syna pływać. Ojciec ten uchodzi za niezłomnego, za opokę rodziny, tymczasem wydarza się coś, co zbija go z nóg. „Szczeliny powietrza” to obrazek z życia dwóch przyjaciółek, lekarki i pisarki. Od młodości celebrowały lato, nocując na bezludnej wyspie, i na starość ani myślą zrezygnować z tego zwyczaju. Zawsze był to dla nich spokojny, piękny czas, jednak teraz piknik przebiega inaczej niż zwykle. Pojawia się intruz, zostają ujawnione mroczne tajemnice z przeszłości. W „Babim lecie” autorka z niezwykłą subtelnością ukazuje narodziny nieporozumienia oraz ból starszego mężczyzny, który uwierzył, że pokochała go młoda dziewczyna. A w „BeSafe” widzimy rodzinę z małym dzieckiem. Mąż wybiera się do pracy – i tyle, przed rozpoczęciem lektury lepiej nic więcej nie wiedzieć, bo tylko w tym wypadku poczujemy się tak, jakbyśmy dostali młotem w głowę. Autor po mistrzowsku buduje napięcie i przeraża czytelnika.

Pięć dobrych opowiadań to jednak za mało, by zrównoważyć wady antologii i uznać ją za wartościową. Podsumowując – nie polecam.

https://koczowniczkablog.blogspot.com/2024/03/mistrzowie-opowiesci-skandynawskie-lato.html

Jako miłośniczka literatury skandynawskiej nie mogłam nie sięgnąć po antologię „Mistrzowie opowieści. Skandynawskie lato”, której motywem przewodnim jest właśnie lato spędzane w Szwecji, Norwegii czy na Islandii. Znajduje się w niej dwadzieścia kilka krótkich utworów wybranych przez Justy...

Rozwiń

Zwiń

Akcja „Lodu” Ully-Leny Lundberg została osadzona w niezwykłym miejscu, bo na Wyspach Alandzkich, które w powieści noszą nazwę Örlandia. Na jedną z wysepek tego archipelagu, ważniejszą od innych, bo kościelną, przypływa pastor Petter Kummel wraz z żoną Moną i malutką córeczką Sanną. Odprawia nabożeństwa, urządza się, poznaje tubylców i ich problemy i nie wiadomo kiedy zakochuje się w swojej nowej parafii, bo chociaż tutejszy klimat jest bezlitosny, to jednak ludzie cechują się wyjątkową życzliwością. Pettera cieszy też to, że dostaje do dyspozycji pole, dwie krowy, dwie owce, dwie małe wysepki do pasienia bydła i oborę, dzięki czemu jego rodzinie nie zabraknie ziemniaków ani mleka. W Polsce mówi się, że „kto ma księdza w rodzie, tego bieda nie ubodzie”, tymczasem na Örlandii jest inaczej – pastor otrzymuje niezbyt wysoką pensję, a parafianie nie rozpieszczają go żadnymi prezentami, ba, ciągle odwiedzają plebanię, a ponieważ przybywają z daleka, Mona czuje się w obowiązku poczęstować ich przynajmniej drożdżówką i gorącą kawą. W efekcie szynka, która miała starczyć na kilka dni, często znika już po godzinie. Dodatkowym utrapieniem są krewni Pettera, lubiący przyjeżdżać tu na wakacje. Podczas gdy oni wypoczywają, Mona uwija się całymi dniami i nie może niczego zaoszczędzić.

Akcja rozgrywa się w ciągu około trzech lat. Autorka drobiazgowo opisuje przyjazd na wyspę, zawieranie znajomości, odprawianie nabożeństw, wizytę w Turku, egzamin w Helsinkach, kontakty pomiędzy małżonkami, dzień, w którym zostało poczęte ich drugie dziecko, dzień, w którym owo dziecko się urodziło, sztorm oraz wiele innych wydarzeń, układających się na życie może niezbyt efektowne, ale dla bohaterów piękne i ważne. Małżonkowie potrafią się nim cieszyć i właściwie mają tylko jedno zmartwienie: by inny duchowny, mający większe kwalifikacje, nie wygryzł Pettera z Örlandii. Do opisów codzienności Ulla-Lena Lundberg dołącza wspomnienia z dzieciństwa pastora oraz wspomnienia wojenne, które wtedy (akcja toczy się tuż po drugiej wojnie światowej) były jeszcze bardzo intensywne. Akurat Petter nie może się poszczycić żadnymi bohaterskimi czynami, bo ze względu na przebytą kiedyś gruźlicę nie wysłano go na front. O wiele więcej mają do powiedzenia inni mieszkańcy archipelagu, chociażby córka fińskiego generała, która uciekła z ZSRR. Ocaliła życie, ale zapłaciła straszną cenę – w Finlandii nie może pracować jako lekarka, jest tu tylko położną, poza tym za żelazną kurtyną został jej syn, o którym nie ma żadnych wieści.

W powieści nie brakuje opisów tamtejszej przyrody, w tym tytułowego lodu, przez sporą część roku skuwającego przestrzeń pomiędzy wysepkami i stanowiącego swoistą podłogę, po której mieszkańcy przemieszczają się na saniach, łyżwach, a nawet na rowerach. Ale ten lód może też być śmiertelną pułapką, bo w niektórych miejscach jest bardzo cienki i łatwo się łamie. Stali mieszkańcy archipelagu nie wychodzą z domu bez solidnego noża lub szpikulca, nowi często nie umieją docenić niebezpieczeństwa i zapominają o środkach ostrożności. O tym, jak groźny jest lód, najlepiej wie rozwoziciel poczty, żyjący w nieustannym strachu, świadomy, że każda wyprawa na sąsiednie wyspy może być tą ostatnią. Od nieustającego strachu zaczyna mu się mącić w głowie.

Podsumowując, „Lód” jest piękną książką o urządzaniu się w nowym miejscu, o miłości do rodziny, o pracy duszpasterskiej, żałobie, potędze żywiołów, ale przede wszystkim o Wyspach Alandzkich. Dużo w tej powieści szczegółów obyczajowych i kolorytu lokalnego. Oczywiście aby ją docenić, trzeba lubić powolną akcję i opisy zwyczajnej codzienności. Bohaterem jest pastor, ale to nie znaczy, że tylko wierzące osoby będą umiały wczuć się w losy jego rodziny. Ja w żadne bogi nie wierzę, a mimo to czytałam książkę z ciekawością, a pod koniec ze ściśniętym sercem, bo w pewnym momencie sielankowy nastrój zostaje przełamany, robi się groźnie i rozdzierająco smutno.

Niestety polska wersja powieści ma wielką wadę, a mianowicie została niechlujnie przełożona. Mnóstwo w niej kulawych zdań, błędów gramatycznych i wszelkich innych. Ponieważ niektórzy tłumacze okazują niezadowolenie, jeśli krytykuje się ich pracę bez podania konkretów, wypiszę kilka kwiatków – a wcale nie są to jedyne, które zauważyłam.

– „Idą w stronę plebanii, dwóch bezceremonialnych mężczyzn, bez pośpiechu, ale są tak młodzi, że nawet ich powolność nadrabia drogi” (s. 90)
– „W naszym luterańskim kościele mają być też żona i dzieci, umeblowanie, które go uwiązują i zabierają mu czas” (s. 10)
– „W tej samej chwili nad zmartwieniem przemyka szybki jak strzała nawias, w którym wcale nie jest niezadowolony z tego, że Petter nie dostał wyróżnienia” (s. 243)
– „Duszka się ocieliła, zamierzają ją zatrzymać, a Rubinka byczka, który przez lato podrośnie, a jesienią pójdzie na rzeź – pieniądze do kasy i trochę mięsa” (s. 103)
– „Cała Finlandia woła o własny dom, a ten żeglował i teraz osiadł na skraju Bałtyku” (s. 20).
– „Kiedy człowiek żyje tak daleko jak my, samo przez się rozumie, że jesteśmy na ostatnim miejscu listy dostaw” (s. 64)
– „Dopóki Sanna siedzi przy stole, wystarczy, że Petter opowie o ślubie i przekaże Monie srebrną ozdobę. Ona twierdzi, że to niepotrzebny wydatek; a Sannie drobiazgi i przesłane prezenty” (s. 245)
– „Pastorowi przyszło go głowy, że śmieją się do nieprzytomności, a potem już tylko nieprzytomności” (s. 290)
– „smutek staje się być nieograniczony” (s. 377)
– „Trzeba wrócić do domu za widoku” (s. 379)
– „Człowiek często chodzi o własnych nogach aż do śmierci, ale wtedy koniec” (s. 262)
– „Drzemią, ale śpią płytko” (s. 253)
– „To tędy rozładuwują pocztowe worki” (s. 176)
– „W kościele jest całkowicie cicho, ale słychać przyjazny szum” (s. 48)
– „gdy podpływają do brzegu i zeskakują na pomost w białych spodniach żeglarskich, żeby zacumować” (s. 104)
– „Jego głos jest radosny i świadomy, że ma z nim kontakt, kiedy odprawia wyznanie grzechu”(s. 46)
– „Mężczyźni są czarni pod zmarzniętymi głowami, dopiero po drugiej stronie furtki zakładają czapki” (s. 379)
– „Cierniem w jej boku było to, że (...)” (s. 311)
– „jej twarz jest cała od łez” (s. 52)
– „trzeba wypróbować swoich sił” (s. 66)
– na str. 333 pisząc o dwóch mężczyznach, tłumaczka używa zaimka „oboje”
– „dwoje przybyłych pastorów i kantor” (s. 372) – tutaj dodam, że ci pastorowie to mężczyźni
– „kroki, które idą szybko i ciężko, jakby niosły martwego” (s. 332)
– „zniknie z polem widzenia” (s. 142)
– „Stoją na skraju nowego życia we własnej plebanii” (s. 15) – tu chodzi o to, że otrzymali plebanię i zaczynają nowe życie, powinni więc stać na progu, a nie na skraju
– „Pacjenci najróżniejszego rodzaju pokazują zabliźnione rany i złamane ręce, po których nie widać, że coś z nimi było nie tak” (s. 307)
– „goli się z mozołem, oczywiście się zacina i musi zatrzymać krwotok gazetą” (s. 233) – przy drobnym skaleczeniu powstaje krwawienie, a nie krwotok

Tłumaczka ma jeszcze taki zwyczaj, że w dłuższych zdaniach nieraz odmienia przez przypadki tylko początkowe wyrazy, resztę czy to z lenistwa, czy z innego powodu pozostawia nieodmienioną, tak jak tutaj:

– „Jest już wyposażony, w kilka godzin pastorowej udało się zadomowić przestrzeń, jedyne, czego brakuje, to przyzwoity zapach jedzenia” (s. 21)
– „Ale nie uczył się angielskiego, opanował tylko fiński i niemiecki, trochę francuskiego i łaciny, ponadto starożytna greka i hebrajski” (s. 264)
– „Pół dnia zajmuje obejrzenie wyspy kościelnej, gór za zachodzie, ich dziewiczy taniec i pradawne kryjówki przed piratami i Rosjanami, świeże wykopaliska z epoki brązu i dla kontrastu niedawne rozminowanie po wojnie kontynuacyjnej” (s. 105)
– „Opowiada o przebiegu wypadku, rower, ubrania na lodzie, poszukiwania przy rynnie po parowcu” (s. 349)
– „Lekarz musi zbadać przyczynę zgonu, utonięcie i hipotermia” (s. 262)

Do tego dochodzą błędy ortograficzne: „nie widzi nic poza wąską stróżką światła” (s. 321), „idealnie uważony podpiwek” (s. 273), „Acha” (s. 222), „Z modlitewnikiem i biblią w dłoni wychodzi na kościół” (s. 49), „nauczył się niedowierzać odmianie” (s. 220), „czółki obejmują czaszkę i ją ściskają” (s. 233). W posłowiu Justyna Czechowska, bo to ona jest ową niestaranną tłumaczką, kokieteryjnie stwierdza: „Mam nadzieję, że pod żadnym względem nie wyrządziłam powieści Lód krzywdy” (s. 412). A ja sądzę, że słowo krzywda jest zbyt słabe na określenie ogromu usterek szpecących tę książkę...

Moja ocena: dla autorki 5/6, dla tłumaczki 1/6.

https://koczowniczkablog.blogspot.com/2024/02/lod-ulla-lena-lundberg-piekna-ksiazka-w.html

Akcja „Lodu” Ully-Leny Lundberg została osadzona w niezwykłym miejscu, bo na Wyspach Alandzkich, które w powieści noszą nazwę Örlandia. Na jedną z wysepek tego archipelagu, ważniejszą od innych, bo kościelną, przypływa pastor Petter Kummel wraz z żoną Moną i malutką córeczką Sanną. Odprawi...

Rozwiń

Zwiń